3.Дамытушылы?:О?ушыларды? логикалы? ой лау ?абілеттерін арттыра отырып, саба?та ?олданыл?ан ?осымша материалдар ар?ылы д?ниетанымдарын ке?ейту, талдау ж?мыстары ар?ылы ?исынды-ойлау да?дыларын дамыту.
П?наралы? байланыс: та?ырып?а байланысты ?лестірмелі ?а?аздар.
Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і: 1.О?ушылармен с?лемдесу.
2.О?ушыларды? зейіндерін саба??а аудару.
3.О?ушыларды? саба??а ?атысын тексеру.
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру:
49,50 – жатты?уды орындау
ІІІ Білім тексеру:
?здік ж?мыс
1.К?п н?ктені? орнына тиісті с?зді ?ойып, оны? тура не ауыспалы ма?ынада т?р?анын айты?дар
А?асы барды? - ...бар.
Інісі барды? - ...бар.
... тасыса, ?айы? т?гілер.
... тасыса, а?ыл т?гілер.
ІV Жа?а саба??а дайынды?
1.Саба? та?ырыбын та?та?а жазу
2.Саба? ма?сатын т?сіндіру
V. Жа?а та?ырыпты т?сіндіру:
Тіліміздегі ?за? уа?ыт бойы ?олданылып келе жат?ан байыр?ы с?здер жа?а с?з, жа?а ма?ыналар жасау?а ?йыт?ы болды. Олар б?рын?ы тура ма?ынасыны? ?стіне жа?адан бір не бірнеше ?осымша, я?ни туынды ма?ыналар?а ие болып жатады. соны? н?тижесінде с?здік ?орда?ы с?здер сан жа?ынан да, сапа жа?ынан да дамып,жетіліп, тілді? байлы?ы артады. С?зді? екі я одан да к?п ма?ына?а ие болуын с?зді? к?п ма?ыналылы?ы дейміз. К?п ма?ыналы с?здер бір негізден таралады да, бір сз табына ?атысты болады.
Ата(зат есім)-1) ?лкен ?ке, ?кені? ?кесі;21) ата жолы- ескіден ?ал?ан ж?н –жоба, ?дет – ??рып;3) ата ж?рт- ежелгі мекен; 4) ата к?сіп – атадан келе жат?ан шаруашылы?.
Сонымен, с?зді? ?олданылу аясыны? ?згеруі, я?ни бір саладан бас?а бір сала?а ауысуы оны? ма?ынасыны? ?згеруіне ?сер етеді.
VІ Жа?а та?ырып бойынша т?сінік тексеру:
?здік ж?мыс
Т?мендегі с?здерді? тура ж?не ауыспалы ма?ынасына тіркес ??ра.
Т?мен, алыс, мы?ты.
VІІ .Жа?а саба?ты бекіту:
О?улы?пен ж?мыс. І топ
51 – жатты?у
Т?мендегі с?здерді? ?осымша туынды ма?ыналарын аны?тап, кестені толтыры?дар
3.Дамытушылық:Оқушылардың логикалық ой лау қабілеттерін арттыра отырып, сабақта қолданылған қосымша материалдар арқылы дүниетанымдарын кеңейту, талдау жұмыстары арқылы қисынды-ойлау дағдыларын дамыту.
Пәнаралық байланыс: тақырыпқа байланысты үлестірмелі қағаздар.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.
2.Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.
3.Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:
49,50 – жаттығуды орындау
ІІІ Білім тексеру:
Өздік жұмыс
1.Көп нүктенің орнына тиісті сөзді қойып, оның тура не ауыспалы мағынада тұрғанын айтыңдар
Ағасы бардың - ...бар.
Інісі бардың - ...бар.
... тасыса, қайық төгілер.
... тасыса, ақыл төгілер.
ІV Жаңа сабаққа дайындық
1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу
2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:
Тіліміздегі ұзақ уақыт бойы қолданылып келе жатқан байырғы сөздер жаңа сөз, жаңа мағыналар жасауға ұйытқы болды. Олар бұрынғы тура мағынасының үстіне жаңадан бір не бірнеше қосымша, яғни туынды мағыналарға ие болып жатады. соның нәтижесінде сөздік қордағы сөздер сан жағынан да, сапа жағынан да дамып,жетіліп, тілдің байлығы артады. Сөздің екі я одан да көп мағынаға ие болуын сөздің көп мағыналылығы дейміз. Көп мағыналы сөздер бір негізден таралады да, бір сз табына қатысты болады.
Мысалы:
Бас(зат есім)-1)адамның, айуанның, жәндіктің дене мүшесі;2) шөптің, ағаштың ең жоғарғы жағы;3) таудың ең үсті, төбесі;4) өзеннің, бұлақтың басталған жері;5) таяқтың ұшы;6) балтаның, шоттың ұшы бар жағы ; 7) бір нәрсенің айналасы.
Ата(зат есім)-1) үлкен әке, әкенің әкесі;21) ата жолы- ескіден қалған жөн –жоба, әдет – ғұрып;3) ата жұрт- ежелгі мекен; 4) ата кәсіп – атадан келе жатқан шаруашылық.
Сонымен, сөздің қолданылу аясының өзгеруі, яғни бір саладан басқа бір салаға ауысуы оның мағынасының өзгеруіне әсер етеді.
VІ Жаңа тақырып бойынша түсінік тексеру:
Өздік жұмыс
Төмендегі сөздердің тура және ауыспалы мағынасына тіркес құра.
Төмен, алыс, мықты.
VІІ .Жаңа сабақты бекіту:
Оқулықпен жұмыс. І топ
51 – жаттығу
Төмендегі сөздердің қосымша туынды мағыналарын анықтап, кестені толтырыңдар
52 – жаттығу
Төменде берілген көп мағыналы сөздердің қосымша мағыналары қандай бастапқы мағынадағы сөздерден таралғандығын анықтаңдар.
