?азір жалпы білім беретін мектептерде т?рлі технологиялар ке?інен ?олданылуда. Соны? бірі – сын т?р?ысынан ойлау технологиясы. Сын т?р?ысынан ойлау технологиясын мен де ?з саба?тарымда тиімді ?олдану?а тырысамын. Е? алдымен осы технологияны ?олданбас б?рын мен к?птеген е?бектер о?ып, іздендім, ?з п?німе тиімді жа?тарын ?арастырдым ж?не бас?а да технологиялармен салыстырдым. Я?ни б?л технологияны та?дап, ?олдануды? бірден-бір себебі – ?зге ?лт ?кілдеріні? ?аза? тілі саба?ына деген ?ызы?ушылы?ын, ынтасын арттыру болды. ?з бетімше іздену барысында мен е? алдымен «Сыни т?р?ыдан ойлау дегеніміз не?» деген с?ра??а жауап іздедім. Н?тижесінде сыни т?р?ыдан ойлау дегеніміз – о?ушылар?а ?з басымен ойлау?а ж?не е? ?иын с?ра?тар?а шешім табуда еркіндік беру керек екенін білдім.
Сын т?р?ысынан ойлау технологиясын ?з саба?тарыма тиімді жа?тарын айтар болсам, е? алдымен б?л технология о?ушыларды еркін ойлау?а, ?з ойларын д?лелдеуге, бас?аларды? ойын ты?дау?а ж?не олармен пікірталас?а, ?з ойына ж?не бас?аларды? ойына сыни к?з?араспен ?арау?а м?мкіншілік береді екен. Осы айтыл?ан ойыма д?лел ретінде саба?ыма ?ыс?аша то?талып ?тейін.
Саба? «К?з» та?ырыбына арнал?ан болса, мен е? алдымен саба?ымды о?ушылармен диалог?а т?су ар?ылы та?ырыпты аштым ж?не осы та?ырыпты? ма?сатын о?ушыларды? ?здеріне ?ой?ыздым, я?ни «балалар, ?алай ойлайсы?дар неліктен б?гінгі та?ырыбымыз к?з туралы? Та?ырып бойынша не білгілері? келеді?» деген с?ра?тар ар?ылы ма?сатын ?ойып алды?. О?ушыларды? ?ызы?ушылы?ын арттыру жолында к?з мезгіліне ассоциация жасады. М?нда ?р о?ушы к?з мезгіліне ?атысты ойларын жазды. Келесі кезекте Б?? стратегиясын ?олдандым. М?нда балалар к?з туралы не білетінін, не білгілері келетінін ж?не саба? со?ында не білгендері туралы жазды.
Б?л кезе?де о?ушыларды екі топ?а б?ліп, та?ырып бойынша бірінші топ?а Абай ??нанбаевты? «К?з» ?ле?інен ?зінді бердім, ?ле? негізінде олар сурет салу керек, я?ни к?зді ?ле? жолдары бойынша ?алай елестетеді соны айтып, ?ор?ады. Ал екінші топ?а та?ырып бойынша к?зді? суретін бердім, сол сурет бойынша ша?ын шы?арма немесе ой тол?ау жазды. Со?ында екі топ та бір-біріні? жауабын ты?дады, тал?ылады, с?ра?тар ?ойды ж?не толы?тырды. Міне, осындай ж?мыс ар?ылы о?ушылар ?р ж?мыс?а сыни к?з?араспен ?арау?а ?йренді, бас?аны? ойын ты?дау?а, тере? ойлану?а м?мкіншілігі туындады. О?ушылармен ж?йелі ж?мыс ж?ргізу барысында мен сын т?р?ысынан ойлау технологиясы о?ушыларды шы?армашылы?пен ж?мыс жасау?а, еркін ойлау?а ?йрететініне к?зім жетті. О?ушыларым саба??а белсене араласа бастады. О?ушыларды? шы?армашылы? ?абілеттерін біз ?шінші кезе?нен бай?аймыз, онда о?ушылар ой тол?ау ар?ылы ?з ойларын еркін жеткізеді, д?лелдейді. Б?л технологияны? тиімділігін м?селен, д?ст?рлі саба? барысында жа?а та?ырыпты т?сіндіретін де, с?ра? ?оятын да, кей кездері о?ан жауап беретін де м??алімні? ?зі. Ал м?нда м??алім тек ба?ыт-ба?дар беруші ?ана. ?ал?ан ж?мысты о?ушы ?з бетімен орындайды
Ж?не б?л технология ?дебиет саба?ында да ?олдану?а ?те тиімді. ?йткені белгілі бір шы?арманы талдау ар?ылы шы?арма авторыны? не айт?ысы келген ойы, идеясын т?сініп, о?ушы бойына адамгершілік, ?айырымдылы?, ?дептілік сынды ?асиеттерді сі?іреді.
Мен саба?тарымда сыни т?р?ыдан ойлауды? «INSERT» ?дісін жиі пайдадаланамын. Б?л ?діс бойынша о?ушылар м?тіннен ?здеріне таныс емес с?здерді жазып алып, белгі ?ояды:
? м?ны б?рыннан білемін
б?нымен келісе алмаймын
+ б?л мен ?шін жа?а
? менде с?ра? туды
Б?л ?дісті С.С. Мирсеитованы? «О?ыту ізденіс ретінде, ізденіс о?ыту ретінде» атты е?бегінен алдым. «INSERT» ?дісінен о?ушылар танымды? ?абілетін дамытып, ізденуді, с?ра?ты орынды ?оя білуді ?йренеді, ме?гереді.
К?бінесе барлы? саба?тарымда «Константинополь» деп аталатын ойын т?рін жиі пайдаланамын,б?л я?ни «Бір с?зден бірнеше с?з ??рау» болып табылады. Б?л тапсырма бойынша 3 минут уа?ыт беремін. Б?дан мен не ?ттым? О?ушы ойланды, ізденді, тапты, ?ор?ады, б?секеге т?сті, жанк?йер тапты, же?іске жетті, д?лелдеді, кемшілігін аны?тады, мойындады, белсенді болды. Осы ?рекеттер сыни к?з?арасты ?алыптастырды. Басында ?иынды?тар болды. С?здік ?орды? азды?ы, с?йлем ??рауды? ауырлы?ы кедергі болды. Біраз уа?ытты алды. Б?л кемшіліктерді бірден т?зету м?мкін емес. Біра? алда?ы уа?ытта осы м?селеге басты назарды аударамын.
Балы? саба?тарымда «Джигсо», «Ми?а шабуыл», «10 с?ра?», «Идеялар та?тасы» ?дістерін пайдалану ар?ылы о?ушыларды? ы?ыласын,?ызы?ушылы?ын ояттым. Тапсырманы орындау барысына ?р о?ушыны? ?абілеті,іскерлігі шы?далады. О?ушыны? ?з-?зін ба?алауы ар?ылы саба??а деген ынтасы артып б?рын?ы б?йы?ы к?п с?йлемейтін о?ушылар белсенді, ашы?,ойын еркін айтатын болып ?згерді.
Саба? со?ында о?ушылардан ?з ж?мыстарынмен ?сын?ан жетістік критерийлер бойынша ба?алауларын с?раймын я?ни «Ба?даршам»,«Басбарма?» ?олдана отырып айтуларын с?раймын
.*Ишаралар: «?олды? бас сауса?ын жо?ары к?теру»,»т?мен т?сіру»,немесе ?имыл ба?ытын ауыстыратын бас сауса?ы» ар?ылы о?ушы саба?ты ?аншалы?ты ме?гергендіктеріне ?здері ба?а береді.
Топты? ж?мыс о?ушыларды? саба??а ?ызы?ушылы?ын,белсенділігін арттырып ?ана ?оймай,ойлау ?абілетін дамыту?а,?жымшылды??а т?рбиелейді,тап?ырлы??а,ал?ырлы??а,жылдамды??а баулиды, баланы? ?иялын,сана сезімін,с?здік ?орын молайтып,?з бетімен е?бектенуге да?дыландырады.Топпен ж?мыс барысында бала о?иды,?йренеді,ізденеді,да?дыланады,н?тижесінде бір-бірімен ?арым-?атынас жасайды,?з бетімен ?орытынды жасау?а ?йренеді,іскерлік пен т?рлі да?дыны ме?гереді. Саба?ты ?орыту ма?сатында ?р топ?а т?рліше тапсырмалар беремін.Атап айтатын болсам,?дебиеттік о?у саба?ында жа?а та?ырыпты ?орыту ма?сатында 1-топ эссе жазды,2- топ сурет салды,3-топ с?ра?тар ??растырды,4-топ кейіперкерлерді салыстырды.Орындап бол?ан топтан топбасшысы шы?ып, ?з ж?мыстарын ?ор?ады. Б?л ?діс «Автор орынды?ы» деп аталады.
Б?л ?дістер о?ушылар?а к?бірек ойланып, тол?ану?а м?мкіндік жасайды.?р саба?та о?ушыларымды ойларын орта?а салып,?з пікірлерін ашы? айту?а жетелеймін.Бастап?ыда оларды? ойлары шашыра??ы бол?анмен,кейінрек толы?тырылып жетілген со? м?нді де мазм?нды болып шы?атына к?зім жетті. Ал о?ушыларымды саба?та ?з-?зін ба?алау т?рлерін де пайдаланып отырамын.Мысалы,смайликтер.О?ушылар та?ырып?а ?атысты ?здеріні? т?сіну де?гейлерін білдіру ?шін смайликтер салады.
*жал?астыру?а дайынмын
*Бір н?рсе т?сінемін,біра? б?рі емес,
*Т?сінбеймін ?айталап ?арау ?ажет
Саба? со?ында міндетті т?рде кері байланыс алып отырамын.О?ушылар?а стикерлер таратып олар топта,ж?пта немесе дербес т?рде мынадай с?ра?тар?а жауап бере алады:
*мен нені ?йрендім?
*нені ?йрегім келеді?
Кері байланысты? та?ы бір т?рі ол «2ж?лдыз,1тілек деп аталады.О?ушылар ?з сыныптастарын ба?алау ?дерісінде о?ушылардан 2 ?сыныс ж?не бір тілек айтуды с?раймын.
Екі ж?лдыз-ж?мыс істеген кезде олар?а ерекше ?на?ан зат
Бір тілек –б?л жа?сарту?а бол?ан н?рсе
Біліктілігін арттыру курстарынан кейін ?з т?жірибемде ба?дарламаны? жа?а идеяларын пайдалану ?те тиімді.?рбір саба?ыма на?ты ма?сат ?оя отырып,саба?ты ?орытындылауда міндетті т?рде кері байланыс орнату ар?ылы жеке баланы? сол саба?та?ы жеткен жетістігін к?ре білдім.
Просмотр содержимого документа
«Жа?аша о?ыту-заман талабы»
Алматы облысы Жамбыл ауданы
Қайназар ауылындағы №1 орта мектеп
коммуналдық мемлекеттік мекемесі
Бастауыш сынып мұғалімі: Алимова Ильмира
«Жаңаша оқыту-заман талабы»
Қазір жалпы білім беретін мектептерде түрлі технологиялар кеңінен қолданылуда. Соның бірі – сын тұрғысынан ойлау технологиясы. Сын тұрғысынан ойлау технологиясын мен де өз сабақтарымда тиімді қолдануға тырысамын. Ең алдымен осы технологияны қолданбас бұрын мен көптеген еңбектер оқып, іздендім, өз пәніме тиімді жақтарын қарастырдым және басқа да технологиялармен салыстырдым. Яғни бұл технологияны таңдап, қолданудың бірден-бір себебі – өзге ұлт өкілдерінің қазақ тілі сабағына деген қызығушылығын, ынтасын арттыру болды. Өз бетімше іздену барысында мен ең алдымен «Сыни тұрғыдан ойлау дегеніміз не?» деген сұраққа жауап іздедім. Нәтижесінде сыни тұрғыдан ойлау дегеніміз – оқушыларға өз басымен ойлауға және ең қиын сұрақтарға шешім табуда еркіндік беру керек екенін білдім.
Сын тұрғысынан ойлау технологиясын өз сабақтарыма тиімді жақтарын айтар болсам, ең алдымен бұл технология оқушыларды еркін ойлауға, өз ойларын дәлелдеуге, басқалардың ойын тыңдауға және олармен пікірталасқа, өз ойына және басқалардың ойына сыни көзқараспен қарауға мүмкіншілік береді екен. Осы айтылған ойыма дәлел ретінде сабағыма қысқаша тоқталып өтейін.
Сабақ «Күз» тақырыбына арналған болса, мен ең алдымен сабағымды оқушылармен диалогқа түсу арқылы тақырыпты аштым және осы тақырыптың мақсатын оқушылардың өздеріне қойғыздым, яғни «балалар, қалай ойлайсыңдар неліктен бүгінгі тақырыбымыз күз туралы? Тақырып бойынша не білгілерің келеді?» деген сұрақтар арқылы мақсатын қойып алдық. Оқушылардың қызығушылығын арттыру жолында күз мезгіліне ассоциация жасады. Мұнда әр оқушы күз мезгіліне қатысты ойларын жазды. Келесі кезекте БҮҮ стратегиясын қолдандым. Мұнда балалар күз туралы не білетінін, не білгілері келетінін және сабақ соңында не білгендері туралы жазды.
Мағынаны тану кезеңінде оқушылар өз бетімен жұмыс жасауды үйренді. Мәтін бойынша өздік тапсырмаларды орындады.
Бұл кезеңде оқушыларды екі топқа бөліп, тақырып бойынша бірінші топқа Абай Құнанбаевтың «Күз» өлеңінен үзінді бердім, өлең негізінде олар сурет салу керек, яғни күзді өлең жолдары бойынша қалай елестетеді соны айтып, қорғады. Ал екінші топқа тақырып бойынша күздің суретін бердім, сол сурет бойынша шағын шығарма немесе ой толғау жазды. Соңында екі топ та бір-бірінің жауабын тыңдады, талқылады, сұрақтар қойды және толықтырды. Міне, осындай жұмыс арқылы оқушылар әр жұмысқа сыни көзқараспен қарауға үйренді, басқаның ойын тыңдауға, терең ойлануға мүмкіншілігі туындады. Оқушылармен жүйелі жұмыс жүргізу барысында мен сын тұрғысынан ойлау технологиясы оқушыларды шығармашылықпен жұмыс жасауға, еркін ойлауға үйрететініне көзім жетті. Оқушыларым сабаққа белсене араласа бастады. Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін біз үшінші кезеңнен байқаймыз, онда оқушылар ой толғау арқылы өз ойларын еркін жеткізеді, дәлелдейді. Бұл технологияның тиімділігін мәселен, дәстүрлі сабақ барысында жаңа тақырыпты түсіндіретін де, сұрақ қоятын да, кей кездері оған жауап беретін де мұғалімнің өзі. Ал мұнда мұғалім тек бағыт-бағдар беруші ғана. Қалған жұмысты оқушы өз бетімен орындайды
Және бұл технология әдебиет сабағында да қолдануға өте тиімді. Өйткені белгілі бір шығарманы талдау арқылы шығарма авторының не айтқысы келген ойы, идеясын түсініп, оқушы бойына адамгершілік, қайырымдылық, әдептілік сынды қасиеттерді сіңіреді.
Мен сабақтарымда сыни тұрғыдан ойлаудың «INSERT» әдісін жиі пайдадаланамын. Бұл әдіс бойынша оқушылар мәтіннен өздеріне таныс емес сөздерді жазып алып, белгі қояды:
˅ мұны бұрыннан білемін
бұнымен келісе алмаймын
+ бұл мен үшін жаңа
? менде сұрақ туды
Бұл әдісті С.С. Мирсеитованың «Оқыту ізденіс ретінде, ізденіс оқыту ретінде» атты еңбегінен алдым. «INSERT» әдісінен оқушылар танымдық қабілетін дамытып, ізденуді, сұрақты орынды қоя білуді үйренеді, меңгереді.
Көбінесе барлық сабақтарымда «Константинополь» деп аталатын ойын түрін жиі пайдаланамын,бұл яғни «Бір сөзден бірнеше сөз құрау» болып табылады. Бұл тапсырма бойынша 3 минут уақыт беремін. Бұдан мен не ұттым? Оқушы ойланды, ізденді, тапты, қорғады, бәсекеге түсті, жанкүйер тапты, жеңіске жетті, дәлелдеді, кемшілігін анықтады, мойындады, белсенді болды. Осы әрекеттер сыни көзқарасты қалыптастырды. Басында қиындықтар болды. Сөздік қордың аздығы, сөйлем құраудың ауырлығы кедергі болды. Біраз уақытты алды. Бұл кемшіліктерді бірден түзету мүмкін емес. Бірақ алдағы уақытта осы мәселеге басты назарды аударамын.
Балық сабақтарымда «Джигсо», «Миға шабуыл», «10 сұрақ», «Идеялар тақтасы» әдістерін пайдалану арқылы оқушылардың ықыласын,қызығушылығын ояттым. Тапсырманы орындау барысына әр оқушының қабілеті,іскерлігі шыңдалады. Оқушының өз-өзін бағалауы арқылы сабаққа деген ынтасы артып бұрынғы бұйығы көп сөйлемейтін оқушылар белсенді, ашық,ойын еркін айтатын болып өзгерді.
Сабақ соңында оқушылардан өз жұмыстарынмен ұсынған жетістік критерийлер бойынша бағалауларын сұраймын яғни «Бағдаршам»,«Басбармақ» қолдана отырып айтуларын сұраймын
.*Ишаралар: «қолдың бас саусағын жоғары көтеру»,»төмен түсіру»,немесе қимыл бағытын ауыстыратын бас саусағы» арқылы оқушы сабақты қаншалықты меңгергендіктеріне өздері баға береді.
Топтық жұмыс оқушылардың сабаққа қызығушылығын,белсенділігін арттырып қана қоймай,ойлау қабілетін дамытуға,ұжымшылдыққа тәрбиелейді,тапқырлыққа,алғырлыққа,жылдамдыққа баулиды, баланың қиялын,сана сезімін,сөздік қорын молайтып,өз бетімен еңбектенуге дағдыландырады.Топпен жұмыс барысында бала оқиды,үйренеді,ізденеді ,дағдыланады,нәтижесінде бір-бірімен қарым-қатынас жасайды,өз бетімен қорытынды жасауға үйренеді,іскерлік пен түрлі дағдыны меңгереді. Сабақты қорыту мақсатында әр топқа түрліше тапсырмалар беремін.Атап айтатын болсам,әдебиеттік оқу сабағында жаңа тақырыпты қорыту мақсатында 1-топ эссе жазды,2- топ сурет салды,3-топ сұрақтар құрастырды,4-топ кейіперкерлерді салыстырды.Орындап болған топтан топбасшысы шығып, өз жұмыстарын қорғады. Бұл әдіс «Автор орындығы» деп аталады.
Бұл әдістер оқушыларға көбірек ойланып, толғануға мүмкіндік жасайды.Әр сабақта оқушыларымды ойларын ортаға салып,өз пікірлерін ашық айтуға жетелеймін.Бастапқыда олардың ойлары шашыраңқы болғанмен,кейінрек толықтырылып жетілген соң мәнді де мазмұнды болып шығатына көзім жетті. Ал оқушыларымды сабақта өз-өзін бағалау түрлерін де пайдаланып отырамын.Мысалы,смайликтер.Оқушылар тақырыпқа қатысты өздерінің түсіну деңгейлерін білдіру үшін смайликтер салады.
*жалғастыруға дайынмын
*Бір нәрсе түсінемін,бірақ бәрі емес,
*Түсінбеймін қайталап қарау қажет
Сабақ соңында міндетті түрде кері байланыс алып отырамын.Оқушыларға стикерлер таратып олар топта ,жұпта немесе дербес түрде мынадай сұрақтарға жауап бере алады:
*мен нені үйрендім?
*нені үйрегім келеді?
Кері байланыстың тағы бір түрі ол «2жұлдыз,1тілек деп аталады.Оқушылар өз сыныптастарын бағалау үдерісінде оқушылардан 2 ұсыныс және бір тілек айтуды сұраймын.
Екі жұлдыз-жұмыс істеген кезде оларға ерекше ұнаған зат
Бір тілек –бұл жақсартуға болған нәрсе
Біліктілігін арттыру курстарынан кейін өз тәжірибемде бағдарламаның жаңа идеяларын пайдалану өте тиімді.Әрбір сабағыма нақты мақсат қоя отырып,сабақты қорытындылауда міндетті түрде кері байланыс орнату арқылы жеке баланың сол сабақтағы жеткен жетістігін көре білдім.
Оқушыларым әр тапсырманы қызыға орындауға құмар. Олармен бірге түрлі ойындар, тренингтер, жарыстар өткізіп отырамын. Мұндай ойындар мен жарыстарда әр түрлі тапсырмаларды беру баланың қызығушылығын арттырып, белсенділігін, шығармашылық қабілетін дамытып жақсы нәтижелерге жеткізетіндігі анық.
Әрбір заттың теориялық дәлелі бар екенін, оны дәлелдеу үшін жан-жақтылықты қажет ететінін де білдім және өзімнің теориялық білімімді толықтырып, практикамен ұштастырдым. Болашақта сабақтарымда осы курс негізінде оқығанымды әрі қарай қолданып, дамытуға тырысамын.
