Модел эскизи ва наъмунаси бўйича кийим янги моделларини саноатда лойиҳалаш

Модел эскизи ва наъмунаси бўйича кийим янги моделларини саноатда лойиҳалаш

Ғиждувон маиший хизмат касб – ҳунар коллежи

махсус фан ўқитувчиси Н.Исомова

Маҳсулот сифати, унинг рақобатбардошлиги ҳар доим фанда илмий-техник тараққиётнинг, саноатда эса меҳнат интизоми, маданияти, ташкилий даражасининг умумлаштирилган кўрсаткичи бўлиб келган.

Юқори сифатли маҳсулот сифати буюм лойихалашда ҳисобга олинади, ишлаб чиқарганда таъминланади ва эксплуатация даврида намоён бўлади. Демак, сифатни мураккаб "тизим" деб баҳолаш мумкин. Сифатни таъминлаш мақсадида ишлаб чиқариш жараёнининг ҳар поғонасида уни идора қилмоқ зарур. Ҳозирги пайтда сифат нафақат бевосита буюм ишланадиган саноат тармоғида, балки тармоқлараро муаммога айланган, чунки, истеъмолга тайёрланган маҳсулот сифатини юзлаб турли тармоқ корхоналари таъминлайди.

Маҳсулот сифатини идора қилиш деганда, унга таъсир этувчи омилларни тинимсиз назорат қилиб, маҳсулотни лойихалаш, ишлаб чиқариш ва истеъмол жараёнларида етарлича сифат даражасини таъминлаб туриши тушинилади.

Кийимнинг шакли мухум композицион элементлардан бири ҳисобланади. Унинг тахлили қуйидаги йўналишларда олиб борилади.

-чизиқлари, безаклари, кўринадиган чоклари, газламанинг тури; унинг сирти, шаклланиш хусусиятлари;

-кийимнинг тўкислик даражаси;

-кийим шаклининг ички тузилиши;

-одам қоматининиқ пластик шакли.

Кийимнинг шаклий ҳарактеристикаси.

Кийимнинг шаклини асосан силуэт, конструктив ва декоратив чизиқлар ташкил этади.

Силуэт чизиқлари кийим пропорциялари, хажмий шакли ва унинг ташқи контур чизиқлари билан аниқланади. Силуэт чизиқлари қаторига елка, бел, этак, ҳамда кийимнинг олд ва ён ташқи қиёфасини идрок қилишга ёрдам бенрадиган чизиқлар киради.

Замонавий кийим моделлаштирмиш амалиётида барча ёшдаги истеъмолчиларнинг ўлчам ва тўлалик гурухларига мўлжалланган бир неча етакчи силуэтлар қабул қилинган. Улардан 3 таси-тўғри, ёпишган, ним ёпишган,-кўп йиллар мобайнида мода ўзгаришларига қарамай асосий, классик силуэтларга айланган. Силуэт французча, "силоуетте" сўзидан келиб чиққан бўлиб, предметнинг текисликка тушган контур чизиқларни англатади. Айрим даврларда этаги кенгайган ёки торайган трапециясимон силуэт ҳам модадан ўрин эгаллаб келган.

Конструктив чизиқлар (чоклар) конструкциялаш усуллари орқали қоматга мос хажмий шаклни ҳосил қилиш учун кийим сиртини айрим деталларга бўлади. Асосий конструтив чизиқларини елка, ён, ёқа, этак ва енг ўмизлари хамда енг чизиқлари ташкил этади.

Бу чоклар кийимда деярли кўзга ташланмайди. Виточка ҳам чок, лекин у фақат деталнинг қисмидан ўтади. Виточкалар каби бўртма чокларнинг чизиғи ва кокеткаларнинг чоклари бир вақтнинг ўзида ҳам конструктив, ҳам декоратив функцияларни бажаради. Декаратив чизиқларга ёқа, борт ва борт қайтармасининг контур чизиқлари ҳамда турли безатувчи деталларнинг чизқлари киради. Конструтив ва конструктив- декоратив чоклар асосан тана, қисмларининг бириккан чизиқларидан (бўйин ватана, қўллар ва тана в.ҳ.к) ёки тананинг энг бўртган жойларидан ўтади. Одамнинг танаси симметрик шаклга эга бўлгани сабабли, кийим одатда икки симметрик бўлакдан тайёрланади. Орт бўлак кўпинча ўрта чокли лойихаланади, олд эса, тақилма орқали икки бўлакдан ташкил топади.

Елка чоки икйимнинг эксплуатация даврида хосил бўладиган чўзиш кучлари йўналишини олд ва орт бўлакларда танда ипнинг вертикал йўналишлари билан устма-усит туширишга ёрдам беради.

Кийимнинг сирти тана қисмларига мос бўлган қатор бўлаклардан тузилган. Олд ва орт бўлаклар, енг ва ёқа, асосий деталларидан тузилган шакл энг кўп содир бўладиган бўлиниш хилларидан бири ҳисобланади. Ушбу бўлинишнинг наъмунаси эркаклар пиджагининг деталларида кўрсатилган.

Кийимнинг айрим деталлари мутлақо бўлмаслиги мумкин (енгсиз, ёқасиз кийимлар) ёки бошқа деталлар билан бирлаштирилган холда тайёрланади (олд бўлак билан яхлит бичилган

ёқалар, асосий деталлар билан яхлит бичилган енглар).

Айрим деталлар ўз навбатида мода йўнали ва модел бичимига мос холда бир неча деталларга бўлиниши мумкин.Лекин, шакл ичидаги бўлинишлар унинг яхлит кўринишига таъсир эта олмайди.

Киймим бичими. Кийим деталларининг шакли ва ўлчамларига таъсир этувчи асосий омиллардан бири унинг бичими ҳисобланади. Бичим кийимнинг конструктив ва умумий тузилишини ҳарактерлайди. Кийим бичими унинг енгини асосий деталлари билан улаган ўмиз шакли ва бу деталлардан мавжуд бўйлама ва кўндаланг чизиқлари билан аниқланади.

Демак, бичим турли шаклда бичилган ва уланган деталлар ёрдамида тузилган кийиммнинг умумий кўринишидир.

Енгларнинг кийимнинг асосий деталлари олд ва орт бўлаклар билан уланиш тури ва силуэтли шакли бўйича бир-биридан жиддий фарқланадиган ўтқазма, реглан ва яхлит бичилган асосий бичимларга ажиратиш мумкин. Лекин, реглан ва яхлит бичилган енглар ўтқазма енгда хосил бўлган. Ўтқазма енг, ўз навбатида, шакли ва бичими бўйича оддий ва чуқурлаштирилган ўмизга мос енгларга ажиратилади.

Енгларга оид асосий бичимларнинг турли бирикмалари қўшимча равишда хосил бўлган, янги композициялаштирилган хилини ташкил этади. Масалан, орит бўлак яхлит бичилган енгли, олд бўлак эса ўтқазма енгли в.х.к. Ўтказма енгни асосий деталлар биллан бириктирма чоки қўл тана билан бирлашган чизиққа яқинлашиб ўтади. Реглан бичимдаги буюмнинг ўзига хос хусусияти ёқа ўмизидан бошланадиган енг ўмизидир. Шу сабабли реглан енг тикув буюмининг юқори қисми билан бирга бичилади. Орт ва олд бўлакларда енг ўмизи елка чизиғининг исталган нуқтасидан брошланса, ярим реглан бичими хосил бўлади.

Енги яхлит бичилган буюмлапрда енг орт ва олд бўлаклар билан бирга мўлжалланган ўмиз чизиғи бўйича чоксиз яхлит яичилади.

Бичим яна асосий деталларда бўйлама ва кўндаланг ўтадиган чоклар мавжудлиги билан ҳарактерланади. Тикув буюмлар бўйлама чоклар сонига қараб қуйидагича фарқланади:

чоксиз- тақилма, олд бўлакда, бир чокли- орт бўлак ўрта чокли, олд бўлак эса тақилмали; икки чокли- буюм икки ён чокка эга; уч чокли- икки ён чок ва орт ўрта чокли беш чокли - икки ён чок, орт ўрта чокли; олти чокли - икки ён чок, орт ва олд бўлакларда иккитадан чок.

Турли бичимдаги енглар ҳам қатор бўлаклардан тузилиши мумкин: бир чокли - остки ёки тирсак чокига эга; икки чокли- олд ва тирсак чокли, ёки устки ва остки чокли; - уч чокли олд, тирсак ва устки чокли.

Кийимнинг юқори қисми пастки қисм билан бел чизиғида яхлит бичилган ёки қирқма бўлиши мумкин. Олд ва орт бўлакларининг қирқма юқори қисми кокетка, деб аталади.

Кийимнинг конструктив ҳарактеристикаси. Кийимнинг конструктив тузилиши унинг бичими ва силуэти, деталларнинг шакли, бирикма чокларнинг тури ва материаллар хили билан ҳарактерланади.

Энг кенг тарқалган ўиқазма енгли кийим деталларининг типовой конструкцияси эркаклар пиджагининг мисолидир. Реглан бичимли кийими деталларнинг конструкцияси. Уст кийимларда реглан енг икки чокли ёки уч чокли кўйлакларда эса, бир ёки икки чокли бўлиши мумкин. Яхлит бичилган енгли буюмлар деталларнинг конструкциясига хослик енгининг олд ва орт бўлаклар билан бирлаштирилишидир.

Калта ўмизли яхлит бичилган енгли конструкцияга ўмизни кенгайтириш мақсадида мақсус хиштак қўйилади.

Бу хиштак қирқма, ён бўлак билан ёки енгнинг остки қисми билан яхлит бичилиши

мумкин.

Аёллар ва қизлар кийимининг олд бўлак конструкциясига, кўкрак атрофида хажмийликни таъминлашга мўлжалланган кўкрак виточкаси хосдир.

Кўкрак виточкаси нафақат конструктив аҳамиятга эга, балки, у модуль учун турли кўринишларни таъминлайдиган асосий декоратив восита хисобланади.