Қазақ тілі сабағында оқушылардың танымдық қасиеттерін дамыту

Қазақ тілі сабағында оқушылардың танымдық қасиеттерін дамыту

Қазіргі заман талабына сай әлемде техниканың әр түрін ойлап, оны меңгеруіне байланысты мемлекетіміз Қазақстанда білім берудің жаңа жүйесін жасап, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда яғни білім берудің жаңа мазмұны пайда болуда.

Білім беру мазмұны жаңа біліктілікпен, ақпараттарды қабылдау қабілеттерінің дамуымен, ғылыми шығармашылық және нарық жағдайында білім беру бағдарламаларының нақтылануымен баи түсуде.

Баланың жеке басын тәрбиелеуде, оның жан дүниесінің рухани баюына, оның тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлінуде.

Сол үшін оқыту технологиясын жетілдіру қажеттілігі туындайды. Оқыту технологиясы педагогикалық әдістерге негізделген.

1960 жылдары шетел зерттеушілері «Педагогикалық технология» терминін енгізді. «Педагогикалық технология дегеніміз – тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға сай қолданылатын әдіс, тәсілдер – оның құрамды бөлігі ғана».

Қазақстанда білім беруді реформалау жүзеге асырылуда.

Бұрын Лысенкованың «алдын ала оқыту», Шаталовтың «инсентивті оқыту (тірек сигналын пайдалану арқылы)», Эрдниевтің «ірі блоктан оқыту, мәселелік оқыту» т.б. оқыту технологиясы пайда болса, енді соңғы жылдары оқытудың модельдік технологиясы, В.Монаховтың, Дьяченконың «оқытудың ұжымдық тәсілі», Ж.Қараевтың «оқытуды дербестендіру» ұстанымына негізделген педагогикалық компьютерлік технологиясы мектептерде қолданып жүр.

Біз соның ішінде «Сыни тұрғыдан ойлану» технологиясын сабақта қолдану туралы және оның қолдану әдіс – тәсілдеріне тоқталамыз.

Оқытудың бұл технологиясының ерекшелігі – сабақта оқушылардың танымдық қабілеттерін және танымдық процесстерін дамытуға бағытталады.

Қазір мектептерде қолданылып жүрген жаңа технологияларды саралап, оқытудың негізін таратайық.

ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛАҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

(Оқыту технологияларының классификациясы)

І.Білім алуда іздену технологиясы

ІІ. Саралап – деңгейлеп, дамыта оқыту технологиясы

ІІІ. Дербес оқыту технологиясы

1.Оқыту, бейімдеу жүйесі.

2.Дербес оқыту.

3.Жобалап оқыту.

4.Тірек сызба арқылы оқыту.

5.Ақпараттық оқыту.

6.Ұжымдық тәсілмен оқыту.

7.Модулдік оқыту.

8.Мәселелік оқыту.

Оқыту кезінде тек бір-бірімен байланысты мәселелер ғана кіреді, белгілі бір жүйе арқылы , яғни белгілі құрлымнан құралады.

Сабақты құрастырған кезде, оның мазмұнының байланыстығы, логикасы, элеметтерінің бірөбірімен өзара байланыстығы және олардың бірөбірінен даралануы, ажыратылуы, ерекшелігі негізге алынады.

Сабақта жалпы мазмұнға кіретін негізгі мәселелер мен олардың ішкі бөлшектерін , кіші мәселелерін жүйелі түрде көрсетіп, оны мұғалім үшін де, оқушы үшін де нақтылы түрде көрсетіп беру.

Мұғалім мәтінді қандай тәртіпте оқыту керектігін білсе, оқушы сабақтан нені білуге, қандай жұмысты жасау керек екенін біледі.

Материалды сұрыптау, таңдау – оқыту мақсатына байланысты.

Оқу моделінде оқу мазұны азайту және оқушылардың қабілетіне байланысты құру. Сонымен қатар мәтін оқулықтағы тақырыпқа сай етіп құрылады.

Реттеу, жүйелеу – оқулықтағы материалдың мөлшері мен жаттығудың, бақылаудың нысандарын алдын ала анықтайды. Материалды реттеуге негізгі екі талап бар;

1. Тілдік фактлерді меңгеруді жүйелілікпен күрделендіру.

а) Сөздікті меңгеру.

ә) Жаңа сөздермен сөздік қорын пайдаланып, сөйлем құрау.

б) Грамматикалық ережелерді тиімді пайдалана отырып, сөйлемдегі сөздердің орын тәртібін білу.

в) Қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс айта отырып, өз ойларын жеткізе білу және сауатты жаз білу.

2. Коммуникаивті ұстаным.

а) Сұрақ қоя білу және сұраққа жауап бере білу.

ә) Өзара диалог құра отырып, сұхбаттасу.

б) Пікірлесу, әңгімелесу.

Презентация – оқу материалымен жұмыс істеудің барлық кезеңі.

Презентацияға материалдың өзі, яғни оны енгізу жолдары, осы жолдар пайдалану амалдары. Бұл кезде оқушылардың жас мөлшері, сыныптағы оқушылардың қабілеті және материалды қабылдауы есепке алынады.

Мысалы; топпен оқыту әдісі мен дара оқыту бастауыш сыныптарынан бастап жоғарғы сыныптарда қолданады.

Бастауыш сыныптарда көбінесе ойын әдістері мен суретпен жұмыс істейді, қысқаша диалог құрып, өзара әңгімелеседі.

Орта буынды сыныптарда оқушыларға көбінесе тақырып сызба түрінде беріліп, олар сөздік қорын пайдаланып және грамматикалық ережелерді қолданып сөйлем құрайды, әңгіме құрайды.

Жоғарғы сыныптарда оқушылардың өз бетіменен жұмыс істеуіне көп көңіл бөлінеді.

Мұғалім оқушыларды оқу бөлімінің жалпы құрлымымен, оның мақсат- міндеттерімен таныстырады.

Сөйлесу бөлімінде танымдық процессі сыныпта негізінен 2-6 адамнан шағын топтарға бөлу арқылы оқушылардың өзара әрекет етуіне құрылған.

Оқушылардың танымдық қызметі әрбір оқушының әр берілген оқу материалдарын сабақта тыңдалым, айтылым, жазылым, оқылым мүмкіндігі болатындай етіп құрылған.

Модульдің қорытынды бөлімі – бақылау.

Бақылау жұмыстары; мәтін бойынша жұмыс.

Сабақта мұғалім қандай жұмыстар атқарады.

1. Сабақтың мақсаттары мен міндеттерін әрбір оқушының қабылдауына, түсінуіне ерекше көңіл бөледі.

2. Оқушыларға бағыт бағдар бере отырып, мәтінді меңгертеді.

3. Топтаса отырып, мәтінмен жұыс жасауға мүмкіндік жасайды.

4. Мәтіді тірек сызба арқылы талдай білуге үйретеді.

5. Оқушылардың қабілетіне қарай тапсырма береді.

6. Тақырып бойынша өз ойларын дұрыс жекізе білуге баулу, сауатты жазуға баулу.

7. Оқушылардың бір-бірімен диалог құру арқылы сұхбаттасуына көмектесу.

Оқушы сабақ барысында нені меңгеру керек?

1. Оқушылар сабақ барысында топқа бөліну арқылы, өз қабілеттеріне қарай мәтінді әңгімелеп беру

2. Сөз тіркестері мен сөйлемдерді дұрыс пайдалана білу.

3. Грамматикалық ережелердің жасалу жолдарын еске сақтап дұрыс пайдалана білу.

4. Тірек сызба арқылы сөйлем құрап әңгімелей білу.

5. Сұрақтарға жауап бере біл.

Қорытынды:

1.Оқыту кезінде оқушылардың танымдық қабілеттерін және танымдық процестерін жадының алуан түрлерін (есту, көру,ойлау,қабылдау) қабілеттерін дамытуға, іздене білуге бағытталады.

2.Дарынды балалармен тұрақты және жүйелі түрде жұмыс істеуге мүмкіндік береді.