,”Илен белмәгән-игелекһеҙ, халҡын белмәгән-холоҡһоҙ, нәҫелен белмәгән-кәсепһеҙ” тип юҡҡа ғына әйтмәгән халҡыбыҙ.
Әҙәм балаһына үҙенең ете быуын бабаһын белеү фарыз, тигәндәр боронғолар. Шул ваҡытта ғына кеше тыуған иленең, тыуған төбәгенең, тыуған йортоноң үткәнен белә. Шуның өсөн беҙ бөгөн һеҙгә, балаларға үҙ шәжәрәңде, уның тарихән, тыуған ауылыңдың үткәнен белеү, өйрәнеү кәрәк, уны хөрмәт менән һаҡлау кәрәк тибеҙ.
Һеҙ шәжәрә тураһында нимәләр беләһегеҙ? Нимә аңлата ул?
-
Шәжәрә ғәрәп телендә “ағас “тигән һүҙ. Борон заманда беҙҙең ата-бабаларыбыҙ ырыу-ҡәбиләне,нәҫел-нәсәпте, ата-бабаларҙың исемдәрен ағас рәүешендә тармаҡландырып яҙа барған.
“Ни эшләп ағас һымаҡ төшөргәндәр икән?”-тигән һорау тыуа.
-
Ағас боронғо башҡортттарҙа һауаны, ерҙе, ер аҫтын берләштереүсе билдә булған. Шул уҡ ваҡытта халыҡтың тормошон да сағылдырған.
Тамыры- үткәнебеҙ,
Олоно-бөгөнгөбөҙ,
Тармаҡ-ботаҡтары-киләсәгебеҙ. Һәр ағас, әлбиттә үҙ тамыры аша ғына һут ала. Ағас ни тиклем нығыраҡ һәм тәрәнерәк тамырлана икән-шул тиклем мулыраҡ һут ала, нығыраҡ, сыҙамлыраҡ, сифатлыраҡ була, ҡуйыраҡ тармаҡлана.
Кешелек донъяһы ла шулай, халыҡтар ҙа шулай уҡ. Бына ни өсөн халҡыбыҙ шәжәрәне ағас рәүешендә яҙып ҡалдырған.
Шәжәрәне ни өсөн өйрәнергә кәрәк?
-үҙ халҡыбыҙҙың тарихын белеү өсөн
-йәшәгән ерҙәребеҙҙе белеү өсөн.
-данлыҡлы шәхестәребеҙҙе белеү өсөн.
-туғандарыбыҙҙы белер өсөн.
-Шәжәрәне дауам итеү өсөн.
УҠЫТЫУСЫ. Шәжәрәне дауам итмәү, белмәү нимәгә килтерә һуң?
-беренсенән,һәр тәрбиәле кеше үҙ халҡының, ырыуының, ғаиләһенең тарихы менән ҡыҙыҡһынырға тейеш. Уларҙы белмәү –наҙанлыҡ.
-Икенсенән.Башҡорт ете быуынын ятҡа белергә тейеш, тип әйткәндәр боронғолар. Сөнки яҡын туған кешеләр өйләнешеп ғаилә ҡолрһа, уларҙың балалары йә аҡыл яғынан, йә физик яҡтан зәғиф булып тыуырға мөмкин.
Вəлиев Заһретдин Əбделмөьмин улы
Йəшлəй генə ауыл кулагына ялланып уның һыйырҙарын көтөргə алған Заһретдингə бик иртə хеҙмəт юлын башларға насип булды.Бер-ике йыл самаһы байҙа бил бөккəс тə шул уҡ ауыл ҡыҙы Бəширə менəн мəңгелеккə яҙмыштарын бəйлəй.Бай ошоно ғына көтөп торғандай йəш кəлəште үҙенең һыйырҙарын һауҙыртыу өсөн эшкə саҡыра.Йəш ғаилə бер урында булғас,уларҙың икеһенə эшлəүе лə,йəшəүе лə күңелле була.Əммə нисек кенə булмаһын,һаран бай уларҙың йыл буйына эшлəгəн эш хаҡы өсөн бер бот һоло биреү менəн генə сиклəнə.Бына һиңə эш хаҡы!Ни хəл итмəк кəрəк,аслы-туҡлы булһа ла уларға көн күрегə тура килə.Башҡа урында йүнле эш юҡ.Был хəл егерме етенсе йылдың аҙаҡтарында була. Байҙың малдарын тартып алып һөргөнгә ебәрәләр.1929 йылдың мартында Муллаҡайҙа колхоз төҙөлә.Һәм Заһретдин Вәлиев тәүгеләрҙән булып колхозға инергә ғаризаһын яҙа. Кулактарҙан тартып алынған һыйыр,йылҡы малдарына көтөүсе талап ителгәс,ул бер ни уйлап тормай йылҡыларҙы көтөргә ала.Электән ат йәнле булған Заһретдингә ысынлап та тормошоңда яңы йәшәү дәүере башлана.Тәүҙә Шәрифә һәм бер нисә йыл үткәс Әлифә исемле ҡыҙҙары донъяға килә.Ике ҡыҙҙары ла бәләкәй булыуға ҡарамаҫтан эшкә тилбер Бәширә ике бәләкәсен өйҙә ҡалдырып бейә һауырға эшкә инә.
Йылдан-йыл колхоз ҙурая,нығына башлай.Ауырлыҡтар булыуға ҡарамаҫтан,һәр кем үҙ көстәре менән ойошторолған хужалыҡты нығытыу,үҫтереү өсөн бар көстәрен һала.Ҡасандыр ике-өс тиҫтәнән ашмаған йылҡы малы Заһретдиндың тырышлығы,оҫталығы менән ишәйә бара.
Йылдан-йыл йылҡы көтөүсе бейә малдарының һәр береһенән-тотҡарлыҡһыҙ үрсем алыуға өлгәшә башлай,шуның менән бер рәттән уларҙың үлеменә юл ҡуймай.уны ғына әйтеү ҙә етә:1935 йылда ул 78 бейәнән 75 ҡолон ала һәм уның фиҙаҡәр хеҙмәте районда,республикала киң билдәлелек яулай.Ниһайәт,1936 йылдың февралендә «Ҡыҙыл Октябрь»колхозының өлкән йылҡы көтөүсеһе Заһретдин Вәлиев республиканың бер төркөм малсылыҡ алдынғылары менән бергә Мәскәүгә юллана.Бөтә Союз старостаһы М.И.Калинин уға тантаналы шарттарҙа дәүләтебеҙҙең иң юғары наградаһы-Ленин ордены тағып куя.
Шулай итеп,ул республикала беренселәрҙән булып ошо юғары наградаға лайыҡ була.1939 йылда Бөтә Союз ауыл хужалағы ҡаҙаныштары күргәҙмәһендә ҡатнаша һәм уның Почет китабына индерелә.Ул шулай уҡ колхозсыларҙан тәүге бөтә союз съезында делегат итеп һайлана.
Бөйөк Ватан һуғышы башланғас,1942 йылдың көҙөндә,ҡырҡ йәшлек Заһретдин яратҡан арғымағына атланып фронтҡа китә.Сатнама һыуыҡтарҙа,ямғыр-бурандарҙа сынығып ат көткән хеҙмәт каһарманы яу ҡырында ла һынатмай:йәштәрсә ғәйрәтлек,сәмлелек менән дошманды үҙ өңөндә-Берлинғаса барып етеп дөмөктөрөп ҡайта.Яуҙарҙа күрһәткән ҡаһарманлығы өсөн бихисап хәрби наградарға лайыҡ була.Тыуған ауылына әйләнеп ҡайтҡас та,ул яңынан үҙенең яратҡан эшенә тотона.Күп йылдар үҙ эшенең оҫтаһы булып танылған Зәйнетдин Дәүләтҡолов менән бергәләп эшләп,колхозда йылҡысылыҡты артабан үҫтереүгә фиҙаҡәр хеҙмәт өлгөһө күрһәттеләр.
Әммә йәшләй генә ауыр эшкә егелгән,түҙеп торғоһоҙ һыуыҡта,бурандарҙа ат өҫтөндә йылҡы көтөү,һуғышта алған бер нисә яра,типһә тимер өҙөрлөк ир арыҫландың ғүмере бик ҡыҫҡа-илле дүртенсе йәшендә генә өҙөлә.Ауыл,район йәмәғәтселеге уны һүңғы юлға ҡәзерләп оҙата.
Һуңға табаныраҡ атайҙарының данлы хеҙмәт юлын уның ҡыҙҙары,улдары ышаныслы дауам итә.Әйткәндәй,улар Бәширә инәй менән татыу тормош ҡороп 8 балаға-дүрт улға һәм ҡыҙға ғумер бирҙеләр.Икенсе ҡыҙы Әлифә-ысынында атаһының юлын дауам итте.Тыуған колхозына өс тиҫтә йылдан ашыу һауынсы булып эшләп
«Хеҙмәт Ҡыҙыл байрак»,»Почет билдәһе» орденына,бихисап миҙалдарға лайыҡ булды,бер нисә тапҡыр район,ауыл Советына депутат итеп һайланды.
