Axborot nazariyasi.Kundalik hayotda axborotning o'rni.

5- МАЪРУЗА ВЕНТИЛЯЦИЯ ТИЗИМЛАРИ

• Режа:
• 1. Вентиляция.
• 2. Вентиляция турлари (табиий, сунъий (механик), умумаламашинув ва махаллий вентиляция).
• 3. Вентиляторлар.
• 4. Механик вентиляциясини хисоблаш ва унга керакли ускуналарни танлаб олиш шароитлари
• 5. Саноат ва фукаро иморатларини вентиляциялаштириш

• Вентиляция ҳавони кондициялашдан фарқли вентиляция тизимлари хамма яшаш ва ишлаб чиқариш биноларида лойихаланади. Вентиляция тизимлари зарурлиги хаттоки ҚМҚ ларда ҳам уларнинг лойихалаш нормалари келтирилган. Агар ёпиқ биноларда вентиляция тизимлари қурилмаса бинода карбонат ангидрид ва бошқа инсон учун зарарли газларнинг концентрацияси ортиб кетади. Бу бинода хизмат қиладиган инсонлар соғлиғига катта зарар етказади. Бу муаммоларни бино ойналари ва форточкаларини очиб хонадаги хавони алмаштириш мумкин лекин ойна ва форточкалардан кириши мумкин бўлган чанг, хар хил хидлар ва ташқаридан кирадиган товушларни тўхтатиб бўлмайди. Мана шу муаммоларни хал қилиш учун ҳам вентиляция тизимини лойихалаш зарур.

• Вентиляция турлари: Вентиляция тизимларини қуришда уларни қайси турини қуриш кераклигини аниқлаб олиш зарур: уларнинг қуйидаги турлари мавжуд
• - хавони чиқариш бўйча: табиий ёки сунъий вентиляция тизими;
• - вазифасига кўра оқимли ёки сўрувчи;
• - хизмат чегарасига кўра махаллий ёки умумалмашинув вентиляция тизимларига бўлинади.

• Табиий вентиляция: табиий вентиляция тизимида хона хавосининг алмашиши ташқи шамоллар ва босимлар фарқига амалга оширилади. Табиий вентиляция тизимида хаво ички ва ташқи хаво зичликлар фарқи эвазига алмашинади . Иссиқ хаво зичлиги совуқ ҳаво зичлигига нисбатан енгил бўлганлиги туфайли юқорига харакатланади.
• Табиий вентиляция тизимларини лойихалашда бино деворларига сўриш тешиги каналлари лойихаланади. Улар яшаш биноларининг ванна, ошхона ва хожатхоналари деворлари орасига жойлаштирилади. Девор орасида жойлашган сўриш каналлари бино том қисмида махсус жойлаштирилган дефлекторларда якунланади. Дефлекторлар шамол ёрдамида сўриш жараёнини тезлаштиради.

• Сунъий (механик) вентиляция тизимида хаво хоналарга вентилятор қурилмалари орқали сўриб олинади ёки чиқарилади. Механик вентиляция тизимларида табиий вентиляция тизимидан фарқли унда ҳавога қўшимча ишлов бериш (тозалаш, иситиш ва юмшатиш) мумкин бўлади.
• Умумаламашинув вентиляция тизими хавони бутун бино зоналарида бир хил ҳавони алмаштириш ёки ишлов бериш холларида лойихаланади. Бу вентилация тизимлари оқиб келиш сўриб чиқариш ёки бир пайтда оқиб келиш ва сўриб чиқариш вентиляциясини ўз ичига олиши мумкин.
• Махаллий вентиляция тизимилари зарарли моддалар буғлари ва газларни тўғридан тўғри пайдо бўлган жойларида ташқарига чиқариб юборилади. Махаллий оқиб келиш вентиляцияси фақат тоза ҳаво бериш керак бўлган маълум жойларда берилади. Бундай вентиляция ҳаво душлари каби ҳавонинг эркин оқимларини иш жойига юборади.

• Вентиляторлар ҳозирги вақтда саноат ва фуқаро иморатлари ҳавони келтириш ва чиқариб ташлаш учун электродвигателлар ёрдамида вентиляторлар ишлатилади.
• Вентиляторлар асосий тури икки хил б ў лади:
• * марказдан қ очма принципли (центробежений)
• * ўқ идан к и риб ўқ идан чи қ увчи (осевой)- ўқ ий.
• Марказдан қ очма вентиляторлар эса кичик босимларда узатиб бериш учун, ўқ ий вентиляторлар эса кичик босимларда, лекин к ў п ми қ дордаги газни хайдаш учун ишлатилади. Босимнинг катталиги га қ араб вентиляторлар уч г уруҳга б ў линади.
• 1. Паст босимли, 100 мм сув уст.га тенг;

2. Ў рта босимли, босими 100-300 мм сув уст.га тенг;

• 3. Ю қ ори босимли, босими 300-1500 мм сув уст.га тенг.

Радиал вентиляторлар

Ўқий вентиляторлар

Диогонал вентиляторлар

Диаметрал вентилятор

Диаметрал вентилятор схемаси

Механик вентиляциясини хисоблаш ва унга керакли ускуналарни танлаб олиши шароитлари

• Бу хисоб табиий вентеляция каналларини аэродинамик ҳ исобидан оз б ў лсада фар қ и бор. Ҳ исобни бошлашда илгари механик вентяцияни аксонометрик холатидаги к ў ринишини чизиб олинади ва ҳ исобга керак б ў лган хамма ҳ олат параметрлари ва характеристикалари ёзиб чи қ илади. Аввалом бор, каналларни к ў ндаланг кесми ани қ лаб (белгилаб) олинади, бунинг учун олдиндан берилган тезликлар ор қ али тахминий диаметрлар ани қ ланади. Бунинг учун махсус жадвал ва номаграммалардан фойдаланилади. Диаметрни ани қ лашда ва тезликларни белгилашда электроэнергиянинг ми қ дори ва унинг таннархи, шунингдек воздуховодларнинг таннархи ва ашёларнинг нархи ва унга сарфланадиган мехнат ха қ и каби нарсалар ҳ исобга олиниши керак. Ҳ исобда тезликларни катталаштирсак, воздуховодлар к ў ндаланг кесими кичик б ў лади ва электроэнергия харажати катта б ў лади, бош қ а томондан бу холатда каналларни тайёрлашдаги харажатлар кам б ў лади.

• Ў т казилган техник-и қ тисодий анализларга биноан саноат вентиляция узунлиги 30 м дан кам б ў лган воздуховодларга (вентилятор олдида) тезлик 10-12 (м / с дан ошмаслиги керак).
• Аэродинамик хисоблашда (фукаро иморатларида) тезликни белгилашда аэродинамик шов қ н пайдо б ў маслигини назарда тутиш керак. Аэродинамик хисоби асосида қуйда ги ускуналар танлаб олинади.
• * Вентилятор
• * электродвигател
• * калорифер
• * хаво тайёрлаш камералари ва бош қ алар.

Саноат ва фукаро иморатларини вентиляциялаштириш

• Саноат иморатларида саноатнинг технологик жараёнига асосан, ишлаб чи қ аришда н ажралиб чи қ адиган ва ички ҳ авони ифлослантирадиган холатларга асосан вентиляция тизимлари ташкил қ илинади. Масалан, ажралиб чи қ адиган газлар зичлиги хаво зичлигига қ араганда каттарок б ў лса, хаво бинонинг паст томонидан с у риб чи қ ариб ташланади ва соф ҳ аво ю қ ори томонидан пастга қ араб юборилади. Агар ажраладиган зарарли газлар зичлиги хаво зичлигидан кичикрок б ў лса, у холда зарарли газлар ю қ орига караб харакат қ илади, шунинг учун хаво бинонинг ю қ ори қ исмидан суриб чи қ ариб ташланади таш қ аридан келадиган ва бериладиган тоза хаво бинонинг паст томонидан берилади. Шунинг учун хам, ажралиб чи қ адиган зарарли газларнинг ми қ дори, хоссаси, кимёвий ҳ усусиятлари, одамга зарар келтириш даражаси ва бош қ а холларни яхши билиш ва ў рганиш керак. Ани қ ланадиган соф хаво шундай зарарли хавонинг ми қ дорини ани қ лашда на қ адар зарур вазифа эканлиги энди маълумдир.

• Саноат бинолари технологик ну қ таи назаридан катта исси қ лик ажраладиган, м ў ътадил ажраладиган ва шунингдек, қ урук ва нам саноат биноларига б ў линади ва шунга қ араб вентиляция сунъий (механик) ва табиий равишда ташкил қ илинади. Аввалам бор табиий вентияция ташкил килиш иложи б ў лса, шундай вентиляцияни ташкил килиш керак, бунга аэрация мисол б ў ла олади.
• Фу қ аро бинолари ва турар-жой биноларида вентиляция сунъий ва табиий б ў лиши мумкин, бу бинонинг катта кичиклигига қ араб ва унинг вазифасига асосланиб вентиляциянинг тури кабул килинади.

Бинога бериладиган хавога ишлов бериш: совитиш, иситиш, куритиш, ва хавони тозалаш.

• Ишлов бериш камералари икки хил б ў лади: таш қ и хавони ишлов бериб иморатга бериш камераси ва ишлатилган хавони таш қ арига чи қ ариб ташлашда ишлов бериш камерасидир. Биринчи турдаги ишлов бериш камераси к у йидаги кисм ва ускуналардан иборатдир:
• *созловчи клапанлар (хаво микдори созловчи клапанлар)
• * аралаштирувчи кисмлар
• * сув билан ҳ авони намловчи камера
• * калорифер
• * вентилятор
• * ҳ авони таксимловчи каналлар.

• Иккинчи турдаги камералар ифлосланган ҳ авони чи қ ариб ташлашга м ў лжалланган б ў либ, қу йидаги асосий қ исмлардан иборатдир.
• * хаво тозаловчи ускуналар
• * вентиляторлар
• *исси қ лик алмашинув аппаратлари (теплообмен ник ): рекуператив ва регенератив аппаратлар.
• Хавони совитиш ва иситиш калориферларда ташкил қ илинади. Хавони намлаш ва қ уритиш эса камералардаги сув ёрдамида амалга оширилади. Хавони тозалаш икки ма қ садга асосан ташкил қ илинади:
• 1. Ичкарига бериладиган ҳ авони нихоят даражада тозалаш.
• 2.Ташкарига чи қ ариб ташланадиган ҳа вони ў рта ва да ғ ал даражада тозалаш, нихоят ю қ ори даражада тозалаш хавонинг кимёвий зарарлигига бо ғ ли қ дир.