Әдеби кеш тақырыбы: " Ахмет Байтұрсынов - қазақ халқының рухани көсемі"

Туған кездегі есімі:

Ахмет

Қызметі:

ақын ,  әдебиет зерттеуші ғалым ,  түркітанушы , публицист ,  педагог , аудармашы ,  қоғам қайраткері

Туған күні:

5 қыркүйек   1872

Туған жері:

Ақкөл (Сарытүбек)  ауылы, Жангелді ауданы ,  Қостанай облысы

Азаматтығы:

Қазақ елі

Ұлты:

Қайтыс болған күні:

Қазақ

8 желтоқсан   1937  (65 жас)

Қайтыс болған жері:

Алматы

Әкесі:

Байтұрсын Шошақұлы

Анасы:

Күңші Құлыбекқызы

Жұбайы:

Бадрисафа Мұхамедсадыққызы

Балалары:

Марапаттары:

Аумат, Қазихан, Шолпан

Қазақ халқының рухани көсемі, ұлт ұстазы

Ағартушылық еңбегі

А.Байтұрсынов оқу-ағарту ісін өзінің азаматтық міндеті мен өмірінің мақсаты деп санаған. Ол 1911 жылдың өзінде:

Ызыңдап ұшқан мынау біздің маса,

Сап – сары аяқтары ұзын маса.

Өзіне біткен түрі өзгерілмес,

Дегенмен қара я қызыл маса.

Үстінде ұйықтағанның айнала ұшып,

Қаққы жеп, қанаттары бұзылғанша.

Ұйқысын аз да болса бөлмес пе екен,

Қоймастан құлағына ызыңдаса, -

деп, білім-ғылымнан кенже қалған, мал бағып марғау жатқан қазақ халқын сол қараңғылықтан маса болып ызыңдап оятып, алып шығуды күрес жолының мақсаты етіп қояды.

Оның қазақтар үшін өз алфавитін жасау әрекетіне де, тілін зерттеп оқулықтар жазуына да, тыңнан жол салып, бай терминология дүниесін жасауына да, тіпті қоғамдық - әкімшілік істеріне араласуына да алып келген - өзі діттеген ағартушылық мақсаты деуге болады.

А.Байтұрсыновтың ақындық таланты да, беріп кеткен поэтикалық мұрасы да оның өте күшті, дарынды, ойлы ақын екендігін танытады. Оның өлеңдері “Маса”, “Қырық мысал” деген аттармен Санкт-Петербург, Қазан, Орынбор қалаларында 1912 жылдан 1922 жылдарға дейін бірнеше рет жарияланған.

“ Қырық мысал” орыстың атақты мысалшысы И.Крыловтан аударылған және соның ізімен жазылған өлеңдер. Ақынның әдеби шығарманың дәл осы жанрын таңдауының үлкен мәні бар. Мысал жанры – қазақ халқына да жақын, таныс дүние, ғибрат айтып, жақсылыққа шақырудың ең бір ұтымды амалы.

“ Маса” деген атының өзі символ: надандық, өнер-білімнен кенже қалушылық, шаруаға енжарлық - осылар, автордың бейнелеуінде, қазақты шағуға дайын тұрған жылан, ал өлең иесі “аяқтары ұзын, сары маса” болып ызыңдап, ұйықтап жатқан халқын оятып, жыланнан сақтандырмақшы болады .

Алаш көсемдерінің бірі

Аудармашы

Ғалым

Түрколог

Әдебиет-танушы

Педагог-ағартушы

Ғылыми еңбектері

“ Оқу құралы”

“ Сауат ашқыш”

“ Жаңа әліпби ”

“ Әдебиет

танытқыш”

“ Тіл - құрал”

“ Тіл жұмсар”

Өлеңдері

“ Ақын ініме”

“ Сөз иесінен”

“ Қазақ халқы”

“ Оқуға шақыру”

“ Екі шыбын”

“ Шымшық пен көгершін”

“ Қырық мысал”

“ Өгіз бен бақа”

Аудармалары

“ Қартайған арыстан”

“ Аққу, шортан һәм шаян”

“ Қартайған түлкі”

Ахмет жайлы ғалымдардың пікірі.

Кемеңгер қоғам қайраткері, ұлт ұстазы, ғалым, ақын А.Байтұрсыновтың туғанына –140 жыл, «Қазақ әліпбиінің»  жарық көргеніне – 100 жыл

Ағартушы Ахмет Байтұрсынов «Балам деген ел болмаса, елім деген бала қайдан шығады» деген. Ұлы сөз! Егемен еліміздің тұлымды ұлы, бұрымды қызы деп сендер үшін барлық жағдай жасалды. Ертеңгі күні қадірлі Қазақстаным, деген қасиетті ұғым әрқайсыңның кеуделеріңде атой салып жатуы тиіс.

Н.Ә.Назарбаев