Восстание под руководством М. Утемисова и И. Тайманова в 1836-1838 г.г.

Пән

Қазақстан тарихы мұғалім: Жарылгасинова Ж. Г.

Сабақтың тақырыбы

Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлы басқарған (1836-1838 ж.ж.) ұлт – азаттық көтеріліс

Сабақтың мақсаты

Білімділік: - қазақтардың Исатай мен Махамбет бастаған шаруалар

соғысына қатысуының    себептері мен негізгі кезеңдері, сондай-ақ, Жәңгір ханның

озбырлық саясаты жайлы баяндау барысында студенттердің білімдерін жетілдіру;

Тәрбиелік: -оқушының туған халқына, Отанына, оның тарихи

тағдырына құрмет сезімін қалыптастырып, ұлттық – патриоттық тәрбие

беруге жағдай жасау.

Дамытушылық: -өзіндік жұмыс істеу жүйесін ұйымдастыру, оқушының

тарих пәнін басқа пәндермен байланыстыра білуі, қосымша деректермен,

фактілермен таныстыру арқылы оқушылардың ой-өрісін,

өзіндік ойлау қабілеттерін, көзқарастарын дамыту.

Сабақтың типі:

жаңа сабақты меңгеру

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Пәнаралық

байланыс

Қазақ тілі мен әдебиеті. Махамбет Өтемісұлының шығармашылығы.

Дүниежүзі тарихы. Азия елдері.

География. Дүниежүзінің саяси картасы.

Сабақтың жабдықтары

Көрнекіліктер

Презентация : "Махамбет Өтемісұлы мен Исатай Тайманүлы бастаған (1836-1838 ж.ж.) ұлт-азаттық қозғалыс", бейнефильм.

Үлестірме материалдар

Тапсырмалар жазылған үлестірме қағаздар (тарихи тұлғалардың суреттері, ұлт-азаттық қозғалыстың картасы, тест сұрақтары, бағалау парақтары және т.б.)

Негізгі әдебиет

1. Төлеубаев.Ә., Қасымбаев.Ж., Қойгелдиев. Қазақстан тарихы. А2014

Қосымша әдебиет

1. Артықбаев.Ж., Қазақстан тарихы ЖОО арналған оқулық А:Фолиант 2013ж.,

2. Қазақстан тарихы Хрестоматия А: 2011ж.,

3. Журнал. Жалпы тарих және құқықтану мектепте, колледжде және ЖОО-да. № 1-6 , 2009ж

№

Сабақтың кезеңдері

Жұмыстың түрлері

Уақыт мөлшері

І

Ұйымдастыру кезеңі

• оқушылардың назарын аудару, сәлемдесу.

• тізім бойынша оқушыларды түгендеу.

5 мин

ІІ

Сабақтың барысы

Үй тапсырмасын сұрау:

1. Көтерілістің басталу себептері.(І топ).

2. Көтерілістің барысы, ірі ошақтары. (ІІ топ).

3. Көтерілістің жеңілу себептері мен тарихи маңызы.(ІІІ топ).

(үш топтағы оқушыларға сұрақтар қою арқылы үй тапсырмасын сұрау).

ХVІІІ ғ. Кіші жүздегі шаруалар көтерілісіне кім басшылық етті?

Сырым Датұлы.

1783-1797 жылдардағы көтеріліс қай жүздің аумағын қамтыды?

Кіші жүз.

Сырым Датұлы бастаған көтеріліс неше жылға созылды?

14 жылға.

Сырым Датұлы старшын болған ру?

Байбақты руы

1783-1797ж.ж арасын қамтыған Кіші жүздегі ең ірі көтерілістің басты мақсаты қандай?

патша үкіметі тартып алған атамекенін қайтарын алу

отарлық басқыншылықты тоқтату;

хан әулетінің озбырлығын шектеу;

Жайық бойында казак әскерлерінің озбырлығын тоқтату.

Сырым Датұлы бастаған көтерілістің негізгі қозғаушы күштері кімдер болды?

шаруалар, кедейлер

Орал казактарымен қақтығыстың бірінде Сырым Датұлының балалары қайтыс болды. Қай жылы?

1778 жылы

1784 жылы қазанда Сырым Датұлы бастаған шаруалар көтерілісіне қатысқан сарбаздар саны.

1 мың сарбаз

Сырым Датұлының алғашқы Орал казак әскерімен кескілегнен күрес қай жылы басталды?

1784 жылы

1785 жылы наурызда Сахарная бекінісіне шабуыл кезінде Сырым Датұлы жағынан тұтқынға қай сұлтан түсті?

Айшуақ сұлтан

Игельстромның жоспары бойынша Кіші жүздегі билік қандай сотқа берілді?

Шекаралық сотқа

1791 жылы Кіші жүздің ханы болып кім сайланды?

Ералы

1783-1797 жылдары Кіші жүздегі шаруалар көтерілісіне қатысушылар қандай әскери – әдіс қолданды?

партизан отрядтарын құру

Генерал- губернатор Игельстром Кіші жүзде хандық басқаруды қалпына келтіріп, Айшуақты хан етіп сайлаған жыл?

1797 жыл

Сырым Датұлы қайтыс болған жер.

Хиуада

Сырым Датұлы бастаған көтерілістің басты нәтижесі қандай?

қазақтарға Жайықтың оң жағасына өтуге рұқсат етілді

Е. Пугачевтің және С.Датұлы көтерілістеріне қазақтардың қатысуы нені көрсетті.

Хан билігінің әлсіздігін, шаруалардың саяси белсенділігінің артуын, феодалдық ақсүйектердің отаршылдық басқыншылармен қарым-қатынас жасағысы келмегендігін, хандар патша саясатын толық жүргізбегенін көрсетті

15 мин

.

ІІІ

Жаңа сабақты түсіндіру:

Сабақтың мақсатын айқындау

Сабақтың эпиграфы

Жарыстың барысы.

1. "Сәлем- сөздің атасы"

(келген қонақтар мен топтарға амандасу)

2. "Ой түрткі"

Студенттерге сұрақтар қойылады.

3. «Портреттер сөйлейді»

Тарихи тұлғалармен жұмыс, партада жатқан портреттермен жұмыс жасау.

4. «Шығармашылық жұмыс» (топпен).

(Алдын-ала берілген тапсырмалар бойынша әр топ жаңа сабақ бойынша әзірлеген деректерін түсіндіріп өтеді).

1. Көтерілістің басталу себептері.(І топ).

(көтеріліс себептерін дәптерлеріне жазады).

2. Көтерілістің барысы, ірі ошақтары. (ІІ топ).

(кестені толтырады).

3. Көтерілістің жеңілу себептері мен тарихи маңызы.(ІІІ топ).

(жеңілу себептерін де, алдыңғы көтерілістермен де ұқсастықтарын дәптерлеріне жазады).

Мұғалімнің бейнефильм арқылы тақырып бойынша толықтамалар беруі.

5. «Сергіту сәті»

Әдеби-шығармашылық жұмыс (балалар алдын ала берілген тапсырма бойынша Махамбеттің өлеңі мен күйі орындалады).

6. "Кім алғыр?"

Тақырып бойынша тест жұмысын жасау.

7. «Бетпе-бет студиясы» ойыны.

Әр топ бір-біріне тақырып бойынша бекіту сұрақтарын қояды.

8. Эссе жазу: «Исатай мен Махамбет – тәуелсіздік жаршысы ».

сабақтың мақсаты, жоспары, сабақтың кезеңдерімен, бағалау қағидаларымен таныстыру

Жаңа сабақтың тақырыбын студенттер дәптерлеріне жазады.

Мейірімді жүрекпен,

Ақпейілді тілекпен,

Амандасып алайық,

Бір жадырап қалайық!

Осы ұлт-азаттық қозғалыстың барлығының мақсаты не еді?

-алдарыңдағы жатқан суреттер төңірегінде сипаттама берсек?

Презентация арқылы себептерін түсіндіреді.

Тастөбедегі шайқас туралы айту.

Жеңілу себептерін, тарихи маңызы мен "Венн" диаграммасы арқылы қорғайды.

(Бөкей мен Жәңгір хандар туралы айтып өтеді).

1. "Ау қызғыш құс, қызғыш құс!",

2. "Ереуіл атқа ер салмай...",

3. "Мен, мен едім, мен едім...".

Махамбеттің "Жұмыр қылыш" және Құрманғазының Махамбетке арнаған "Кішкентай" күйлерін орындайды.

Тест жұмысы

1. Бөкей Ордасында болған көтерілістің мақсаты айқын

көрінеді:

А) Махамбеттің өлеңдерінде

В) Исатайдың старшындар съезінде сөйлеген сөзінде

С) Көтерілісшілердің патшаға жазған үндеуінде

2. 1837 жылы хан сарайын қоршауға алғандағы көтерілісшілердің

саны

А) 10 мың        

В) 5 мың            

С) 2 мың

3. Исатай қаза тапқан шайқас:

А) Тастөбе       

В) Ақбұлақ             

С) Теректіқұм

4. Исатайдың подполковник Геке мен Жәңгірдің біріккен

әскерімен шайқасы болды

А) 1836 ж. Қазанда  

 В) 1837 ж. Қазанда                 

С) 1837 ж. қарашада

5. Исатай көтерілісін тездетіп басуға әсер еткен жағдай

А) Кенесары қозғалысының Кіші жүзді шарпуы        

В)Көтерілісшілер санының көбеюі

С) Тастөбе түбіндегі көтерілісшілердің жеңілісі

6. Патша үкіметінің Исатайды ұстап берушіге белгіленген

сыйдың мөлшері

А) 2000 сом     

В)1000 сом               

С) 500 сом

7. 1837 жылы қазанның 15 де Исатай мен Махамбет бастаған

қол Теректіқұмда кімнің ауылын ойрандады

А) Баймағамбет сұлтанның  

В) Жәңгір ханның              

С) Балқы бидің

8. Патшаны қолдаушылардың ұйымдастыруымен Н.Өтемісұлы

өлтірілді

А) 1838 жылы               

В) 1842 жылы                   

С) 1846 жылы

Кілті: 1-А 2- С, 3- В, 4- С, 5- А, 6- В, 7- С, 8- С .

1.Исатай- Махамбет көтерілісі қашан, қайда болды?

2.Көтерілістің шығу себебі не?

3. Көтерілісшілер қандай ерлік жасады?

4. Махамбеттің қандай өлеңдерін білесіңдер?

Әр топтан бір студент оқиды.

60 мин.

5 мин

2 мин

3 мин.

7 мин.

7 мин.

7 мин.

5 мин.

6 мин.

8 мин.

4 мин.

6 мин.

ІV

Сабақты қорытындылау

Үйге тапсырма: Ж.Артықбаев. "Қазақстан тарихы" ____ беттерді оқып, сұрақтармен жұмыс жасау. Сонымен қатар, келесі сабақта өтетін тақырыбымыз Кенесары Қасымұлының басқарған ұлт-азаттық қозғалысы тақырыбына деректер жинап, дайындалып келеміз.

Мұғалімнің қорытынды сөзі.

Әр топтың өткен кезеңдері бойынша алған ұпайларын есептеу;

Оқушыларға тиісті бағалар қою және қойылған бағалардың мағынасын түсіндіру.

"Бай болсаң-елге пайдаң тисін, батыр болсаң-жауға найзаң тисін!"

Төле Би

10 мин