Қазақстан тарихы пәнінен "Сақтардың тәуелсіздік үшін күресі" тақырыбы бойынша сабақ жоспары

Пәні: Қазақстан тарихы

Пән мұғалімі : Бисембаева Б.М

Сыныбы: 6 «Г»

Өтілетін күні :09.01.2017 ж

Өтілетін уақыты: 17.50

Өтілетін орны: 307

Сабақтың тақырыбы:Сақтардың тәуелсіздік үшін күресі.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік:Сақтардың жауынгерлік ерліктері Кирмен, Даримен соғысы, шырақтың өз елін қорғаудағы ерліктері туралы баяндай отырып, оқушыларды отан сүйгіштікке, адамгершілікке, әділдікке баулу арқылы кең көлемде мағлұматтар беру. 

Дамытушылық: Оқушылардың ой өрісін дамыта отырып жеке жұмыс жасауға ұмтылатын жеке тұлғаны қалыптастыру.

Тәрбиелік: Өздігінше еңбектенуге, уақытты дұрыс пайдалануға, Отан алдындағы борышын сезінуге, туған жерін сүюге турбиелеу. 

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілі:Баяндау, әңгімелеу, сұрақ-жауап,тарихи жұмбақтар.

Сабақтың көрнекілігі:Карта, тірек- сызбалар, кесте,интеративті тақта

Пәнаралық байланыс:дүниежүзі тарихы ,

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Сыныпта жағымды психологиялық ахуал қалыптыстыру үшін оқушылар шеңбер құра тұрып, сағат тілімен бір-біірінің жағымды қасиеттерін айтады.

3. Сан реттілігі (1,2,,3,) бойынша топқа бөлінеді.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

Сақтар – біздің бабамыз,

Ақыл-ойлы данамыз.

Тарихи дерек іздеп біз,

Көне дәуір тамырын

Тереңнен іздеп табамыз, - деген өлең шумағымен ашайық.

Сұрақ-жауап

1.Сақтар нешеге бөлінеді?

2.Тиграхауда дегеніміз не?

3.Хаумаварга- дегеніміз не?

4.Парадарайа- дегеніміз не?

5.Сақтар құрамына кірген қандай тайпалар бар?

6.Сақ әйелдері туралы: «ержүрек келеді,соғыс қаупі төнгенде ерлеріне көмектеседі»,-деп баяндайтын грек авторы кім?

Ал қазір балалар тарихи жұмбақтар шешіп алайық.Жұмбақ жауабын шешкенде шапшаң, жылдам әрі нық жауап береміз.

Тарихи жұмбақтар.

Қадам бас алға сүрінбей

Болашақ кілті – білімде.

Қандай мағына береді,

«Сақ» сөзі парсы тілінде? (Құдіретті еркектер)

Басынан кешкен шақтарды

Тарихшы тізіп ақтарды

Кімдер деп тағы атады,

Грек, Геродот сақтарды? (Массагеттер)

Көгенгеқұлынбайлады,

Бес қаруды да сайлады.

Айтыпберші, қайсақтар,

Арал мен Сырдыжайлады? (Парадарайа)

Білімдіалтынғатеңедік,

Достарғаашық, кеңедік.

Әйгілісусынжасаушы,

Сақтардыкімдердепедік? (Хаомаварга)

Арайланып таңы атады,
Маужырап күні батады.
Түйе сүтін балмен тең,
Сақтар қалай атады? (Шұбат)

Бел-белестен асады,

Өр сақтардың жасағы.

Тиграхауда сақтары,

Қай жерді мекен жасады? (Жетісуды)

Қорытындылау.

Сақтар төрт доңғалақты арба үстінде орнатқан киіз үйлерде өмір сүрді.

Сақ қоғамында өмір сүрген адамдардың үш тобы болды

Сақтар мал шаруашылығымен айналысқан. Олар негізінен жылқы,кой,түйе өсірген.

ІІІ. Жаңа сабақ.

Топтарға тапсырма:

1топ. Кир әскерінің басып кіруі

2топ. Шырақтың ерлігі

3.топ. А.Македонскийдің сақ еліне жорығы

Мәтінді оқу 5 мин, топта талдау 3 мин"

Аялдама" әдісі арқылы басқа топтарға түсіндіреді.

Б.з.б. 530 жылы Кир бастаған парсы әскері Сырдарияға дейін келіп, сақтармен соғысты. Томирис патшайымның баласы Спаргапис парсылардың қолына түсіп, қаза табады.

Геродот өз жазбаларында сақтардың парсылармен соғысы туралы баяндайды:

“Басында әскерлер садақпен атысады. Садақ оғы біткеннен кейін жекпе-жекке шығып, қылыш және найзамен соғысады. Нәтижесінде массагеттер жеңіп шығады. Парсы жауынгерлерінің көбі қырылып, Кир өлтіріледі.”

Кир қайтыс болғаннан кейін 11 жыл өткен соң, парсылар сақтарға қайта шабуылдады. Бұл жорықты Дарий патша басқарған. “Мен әскеріммен сақ жеріне жорыққа шықтым” - деген Дарийдің сөздері Бехистун жазбаларында жазылған.

Б.з.б. 519 жылы Дарий бастаған парсылар сақ жеріне шабуылдады. Cақтардың көсемі Скунха жеңіліп, парсы әскері Сырдариядан өтеді.

Грек тарихшысы Полиэн: “Шырақ есімді сақ денесін өзі жаралап, парсыларға қашып барып, өзін сақ көсемдерінен жәбір көрген етіп көрсетеді. Парсы әскерлерін алдап, шөлге апарып қырады” - деп жазған.

Дарий көп әскерінен айырылып, Персияға қайтуға мәжбүр болды. Шырақтың ерлігі арқасында сақтар өз тәуелсіздігін сақтап қалды.

Парсы патшасы Кирмен келіссөз жүргізуден бас тартқан Томирис (б.з.б. 570-520 ж.ж.) парсылармен соғысады. “Әйел болса да, жау шапқыншылығынан қорыққан жоқ. Томирис көп әскермен Кирге қарсы аттанып, 200 мың парсыны жойып жібереді” - деп жазды Помпей Трог.

Б.з.б. IV ғасырда Александр Македонский (Ескендір Зұлқарнайын) бастаған гректер Орта Азияға басып кіріп, Сырдарияға аттанды. Ежелгі грек тарихшысы Арриан А.Македонскийдің Сырдариядан жүзіп өтіп, сақтармен соғысқанын жазған.

Сақ батыры Cпитамен 3 жыл бойы партизан соғысын жүргізіп, грек гарнизоны орналасқан Маракананы (Самарқан) қоршауға алды. Сақтар А.Македонскийдің ірі әскери бөлімін қоршауға алып, түгел қырып салды. “Скифтер мен Спитаменнің атты әскері оларды қоршауға алды да, садақпен атып, түгел қырып салды” - деп жазады Арриан. Кейбір деректерде осы соғыста Александрға сақ сарбазының жебесі тиіп, санынан жараланды деп көрсетеді. Cақтар гректердің Шығысқа жүретін жолын бөгеп тастады.

Б.з.б. 490 жылы Марафон шайқасында сақтар парсылардың құрамында болып, гректерге қарсы соғысты. Сақтар парсылармен бірігіп, Египеттегі және Грекиядағы соғыстарға қатысқан.

Б.з.б. 530 жылы Кир бастаған парсы әскері Сырдарияға дейін келіп, сақтармен соғысты. Томирис патшайымның баласы Спаргапис парсылардың қолына түсіп, қаза табады.

Геродот өз жазбаларында сақтардың парсылармен соғысы туралы баяндайды:

“Басында әскерлер садақпен атысады. Садақ оғы біткеннен кейін жекпе-жекке шығып, қылыш және найзамен соғысады. Нәтижесінде массагеттер жеңіп шығады. Парсы жауынгерлерінің көбі қырылып, Кир өлтіріледі.”

Кир қайтыс болғаннан кейін 11 жыл өткен соң, парсылар сақтарға қайта шабуылдады. Бұл жорықты Дарий патша басқарған. “Мен әскеріммен сақ жеріне жорыққа шықтым” - деген Дарийдің сөздері Бехистун жазбаларында жазылған.

Б.з.б. 519 жылы Дарий бастаған парсылар сақ жеріне шабуылдады. Cақтардың көсемі Скунха жеңіліп, парсы әскері Сырдариядан өтеді.

Грек тарихшысы Полиэн: “Шырақ есімді сақ денесін өзі жаралап, парсыларға қашып барып, өзін сақ көсемдерінен жәбір көрген етіп көрсетеді. Парсы әскерлерін алдап, шөлге апарып қырады” - деп жазған.

Дарий көп әскерінен айырылып, Персияға қайтуға мәжбүр болды. Шырақтың ерлігі арқасында сақтар өз тәуелсіздігін сақтап қалды.

Парсы патшасы Кирмен келіссөз жүргізуден бас тартқан Томирис (б.з.б. 570-520 ж.ж.) парсылармен соғысады. “Әйел болса да, жау шапқыншылығынан қорыққан жоқ. Томирис көп әскермен Кирге қарсы аттанып, 200 мың парсыны жойып жібереді” - деп жазды Помпей Трог.

Б.з.б. IV ғасырда Александр Македонский (ЕскендірЗұлқарнайын) бастағангректер Орта Азияғабасыпкіріп, Сырдарияғааттанды. Ежелгі грек тарихшысыАррианА.МакедонскийдіңСырдарияданжүзіпөтіп, сақтарменсоғысқанынжазған.

Сақ батыры Cпитамен 3 жылбойы партизан соғысынжүргізіп, грек гарнизоны орналасқанМаракананы (Самарқан) қоршауғаалды. СақтарА.Македонскийдіңіріәскерибөлімінқоршауғаалып, түгелқырыпсалды. “Скифтер мен Спитаменніңаттыәскеріолардықоршауғаалды да, садақпенатып, түгелқырыпсалды” - депжазадыАрриан. Кейбірдеректерде осы соғыстаАлександрғасақсарбазыныңжебесітиіп, санынанжараландыдепкөрсетеді. CақтаргректердіңШығысқажүретінжолынбөгептастады.

Б.з.б. 490 жылы Марафон шайқасындасақтарпарсылардыңқұрамындаболып, гректергеқарсысоғысты. Сақтарпарсыларменбірігіп, ЕгипеттегіжәнеГрекиядағысоғыстарғақатысқан.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

«Тарихи бас қатыру» ойыны.

Шарты:Төменде тарихи тұлғалардың аты-жөні келтірілген.Онда әріптер тәртібі бұзылған.Сонымен бірге әрбір сөзде басы артық әріп бар.Берілген адамдардың атына сәйкес әріптердің дұрыс тәртібін қалпына келтіру талап етіледі, ал артық әріпті оң жақтағы қатарға орналастыру керек, дұрыс орындалған тапсырма тігінен оқығанда таңы бір тарихи адамның есімін оқуға мүмкіндік береді.

Ш- ИРКШ - КИР

Ы- ИСИРМТОЫ – ТОМИРИС

Р– ПАСПАРГИСР - СПАРГАПИС

А-АИРИАД - Дарий.

Қ - ҚРДАЛЕНАСК – Александр

Томирис – сақ патшайымы.

Шырақ – сақ жауынгері.

І Дарий – парсы патшасы.

Спаргапис – Томиристің ұлы.

Рефлексия (кері байланыс)

Қорытынды:

Тәуелсіздік үшін мың өліп, мың тірілген қазақ елі, гүлденіп мәңгі жасай бермек. Тәуелсіздігімізді алтынымыздай ардақтап, асылымыздай бағалайық, қымбатымыздай құрметтей білейік.

«Өз тарихын білмеген халық, өзінде сыйламайды» Н.Назарбаев

V. Үйге тапсырма беру.

Сақтардың тәуелсіздік үшін күресі оқып келу. «Шырақтың ерлігі» туралы эссе жазу,тест құру.

VI.Бағалау.