Қазақ хандығының мемлекеттік - әкімшілік құрылымы қысқа мерзімді жоспар

Қазақ хандығының мемлекеттік – әкімшілік құрылымы

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: оқушыларға Қазақ хандығының басқару жүйесі, ханның сайлану дәстүрі мен қазақ халқының әлеуметтік құрамын меңгерту.

Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін, сөйлеу мәнерін дамыту, теориялық білімді игеру және зерттеу қабілеттерін қалыптастыру.

Тәрбиелік:туған халқына, Отанына, тарихи тұлғаларға, елінің тарихи даму кезеңіне құрмет етіп, саяси – тарихи көзқарасын қалыптастыру, патриоттық тәрбие беру.

Сабақтың түрі: танымдық

Сабақтың әдістері: ауызша баяндау, сұрақ – жауап, сызбамен жұмыс

Сабақ жоспары:

І.Ұйымдастыру бөлімі

Оқушылардың сабаққа әзірлігі, өткізу барысымен таныстыру.

ІІ.1.Үй тапсырмасымен жұмыс

1. Қазақ хандығы қашан құрылды? (1456-1466жж)

2. Қазақ хандығының ең алғаш ту тіккен жері? (Қозыбасы)

3. Қазақ хандығын құрған сұлтандар? (Керей мен Жәнібек)

4. Қасым ханның билік еткен жылдары? (1511 – 1518 жж)

5. Қасым ханның заңдар жинағы қалай аталады? (Қасым ханның қасқа жолы)

6. Хақназар ханның билік еткен жылдары? (1538 – 1580 жж)

7. Тәуекел ханның Абдаллах ханмен жасасқан шартты бұзып, шабуылға шығуына не себеп болды?

8. Қасым ханның кезінде қазақ халқының саны қаншаға жетті? (1 млн)

9. «Қасым ханның қасқа жолы» неше тараудан тұрады? (15 тараудан)

10. Тәуекел хан Өзбек ханымен жасасқан «ант беріскен шартты» қай жылы бұзды? (1583 ж)

2.Үй тапсырмасын бекіту:

Мәтін – тарихи қақпан. Бұл мәтінде тарихи қателер жіберілген. Соларды табу керек.

Қазақ хандығының алғашқы құрылған кездегі алып жатқан жері М.Х.Дулатидың хабары бойынша «Қозыбасы мен Шу» аумағы еді. Хақназар хан Қасымханның баласы. 1579 жылы Өзбек ханы мен Абдаллах пен Ташкент маңын билеуші Баба сұлтанның арасында билік үшін талас басталды. Тәуекел 1582 – 1598 жж хандық етті.Қазақ хандығының ұлттық туы тігілген жері Қозыбасы. «Қасым ханның қасқа жолы» 5 бөлімнен тұрады.

ІІІ. Жаңа сабақ

1. Қазақ хандығының басқару жүйесі.

2. Хан сайлау

3. Хан міндеттері

4. Әлеуметтік құрамы

ХҮ- ХҮІ ғасырда Қазақ хандығының құрылысы жеті сатыдан тұрады

Ауыл басшысы - ауылбасшысы, бірнеше отбасыдан тұрады

Ата – аймақ басшысы – ақсақал, жеті атадан, бірнеше ауылдан тұрады

Ру басшысы – рубасы, 15 аймақтан құралады

Арыс басшысы – би, бірнеше рудан құралған

Ұлыс басшысы - сұлтан, бірнеше арыстан құралады

Жүз басшысы – хан, бірнеше ұлыстан құралады
Хандық басшысы – хан, бірнеше ұлыстан құралған

Ханның құқықтары мен міндеттері

Заң шығару, бұйрық беруге құқылы

Өзіне бағынышты адамдарды жазалауға

Билік жүргізу құқығы

Соғыс жариялауға, билік жасау құқұқықы

Шет мемлекеттер мен келіссөз жүргізу

міндетті

міндетті

міндетті

міндетті

негізгі

Халықтың бейбіт тұрмысын, тыныштығы

Елдің бірлігін сақтау, қылмыстың алдын алу

Мемлекеттің сыртқы саяси бағытын белгілеп отыру

Әскери басқару

Елді сыртқы жаудан қорғау

Қазақ халқы

Феодал қарашалар

Ақсүйетер тайпа ақсүйектері қарапайым адамдар

Шыңғыс ұрпақтары, жергілікті ру – тайпа билері, малшылар, егіншілер құладр, күндер

қожалар,сұлтандар бай шожарлар бас еркі бар бас ерік жоқ

салықтан босатылды салық төледі

Сәйкестендіру тесті.

Ауыл би

Ата аймақ рубасы

Ру ауылбасы

Арыс қаған

Ұлыс ақсақал

Жүз сұлтан

Хандық хан

2 – тапсырма.Тарихи сынақ хат

1. Қазақ хандығының басқару жүйесі жеті тармақтан тұрады.

2. Үш жүздің билері мемлекеттік мәселелерді шешуге ханға көмектесіп, ақыл – кеңес беріп отырған жүздің билерін орда би деп атаған.

3. Қазақтың ханын сайлауға барлық рудың атақты, сыйлы шонжарлары қатысты.

4. Көбінесе хандар өздерінің ұлдарын немесе туыстарын ұлыстарға сұлтан етіп тағайындайтын болған.

5. Шыңғыс ұрпақтары мен шығу тегі арба саналатын қожалар ақсүйектерге жататын.

К л а с т е р

Ханды көтерген ақ киізді, ханның киімін бір жапырақта бөлісіп алған

Жиналғандар бар малын бөлісіп алған

Ақ киізге отырғызып, сұлтан билер 3 рет көтеріп, «хан» деп жариялаған

«ханталапай»

«тәбәрік»

Хан сайлау

салты

Қатысушылар

Сұлтан, ұлыс, бектер, билер, ақсүйектер, ру басшылар

Дискуссиялық өрнек

№	Сөйлем	Келісемін	Келіспеймін
1	Әр ұлттың өзіне тән тілі, мінез ерекшелігі, салт – дәстүрі, ата – мекені болады
2	ХҮІІ ғ соңында Қазақ хандығының шекарасы шығыста Тынық мұхитына жетті
3	Құрылтай 5 жылда бір рет шақырылады
4	Арыс бірнеше ұлыстан құралады
5	Қарапайым халық «қараша» деп аталады
6	Феодалдар, ақсүйектер салық төледі

Үйге тапсырма: 44 параграфты оқу, «Мен хан болсам....» ой толғау

Бағалау.