Қазақстан тарихы пәнінен 9-сынып оқушысы Нұрқасым Әдемінің "Ыбырай Алтынсарин" тақырыбында презентациясы

Ыбырай Алтынсарин1841 жылы 20 қазанда қазіргі Қостанай облысының Затобол ауданында дүниеге келген. Әкесі Алтынсары ерте өліп, атасы Балқожаның тәрбиесінде болған.

Үміт еткен көзімнің нұры — балам, Жаныңа жәрдем берсін хақ тағалам. Атаң мұнда анаңмен есен.аман». Сүйіп сәлем жазады бүгін саған. Атаңды сағындым деп асығарсың, Оқуға көңіл бөлсең, басыларсың. Ата.анаңды өнер білсең, асырарсың, Надан боп білмей қалсаң, аһ ұрарсың. Шырағым, мұнда жүрсең, не етер едің, Қолыңа құрық алып кетер едің. Тентіреп екі ауылдың арасында Жүргенмен, не мұратқа жетер едің?! Бұл өлеңді Орынбор қаласында оқып жүрген жас Ыбырайға атасы Балқожа жолдаған екен. Өз заманының беделді адамдарының бірі болған. Россиямен қарым.қатынастың жақсаруын құптап, одан оқу.өнердің жолын үйренуді көздеген Балқожа 5 жасар Ыбырайды (Ол 1841 жылдың 20 қазанында қазіргі Қостанай облысының Затобол ауданында туған. Әкесі Алтынсары ерте өліп, атасы Балқожаның тәрбиесінде болған.) Орынборда ашылмақ болашақ орыс.қазақ мектебіне жаздырып қойыпты. 1850 жылы сол мектеп ашылғанда түскен 30 қазақ баласының бірі — Ыбырай болған. Атасы өз заманының беделді адамдарының бірі болған, заман ағымын аңғарғыш, оқу - өнердің маңызын жақсы түсінген Балқожа би 5 жасар Ыбырайды Орынборда ашылмақ болған, болашақ орыс- қазақ мектебіне жаздырып қойды. 1850 жылы сол мектеп ашылғанда түскен 30 қазақ баласының бірі - Ыбырай болған.

Қазақ балаларын орысша оқыту арқылы олардан қазақ даласын билейтін патша чиновниктеріне көмекші әкімдер даярлау мақсатымен ашылған мектепке Балқожа би де немересін осы үмітпен берген. Бірақ Ыбырай мектепті жан- жақты білім алуға пайдаланған. Сондықтан ол сабақты ерекше ынтамен оқиды. Сөйтіп, мектепті 1957 жылы «өте жақсы» деген бағамен бітіреді.

1859 жылы Ыбырай Алтынсарин Орынбордағы Шекаралық комиссияға тілмаш болып ауысады. Ол кезде ол Шекаралық комиссияның төрағасы, шығысты зерттеуші белгілі ғылым, профессор В. В Григорьевпен жақсы танысады. Атасы Балқожаны жақсы білетін және силаітын Григорьев Ыбырайға аса ілтипатпен қарап, өзінің бай кітапханасын пайдалануға оңан мүмкіндік берген. Осы кітапханада Ыбырай Григорьевтің көмегімен орыс жазушыларының шығармаларының, орыс және дүние жүзі ағартушыларының еңбектерін ұлы адамдардың өмірі жайлы кітатарды көп оқыған.

Өзен

Кел, балалар,

оқылық

Өлеңдері

Жаз

Өсиет өлеңдер

Әй, жігіттер

Өнер - білім бар

жұрттар

Әңгімелері

Ақымақ дос

Шеше мен бала

Қанағат

Қарға мен құрт

Әке мен бала

Жаман жолдас

Баланың айласы

Түлкі мен ешкі

Жан-жануарлардың

дауласқаны

Қарға мен түлкі

Ы.Алтынсариннің өз отбасымен түскен суреті. 1889 жыл.

Ы.Алтынсариннің

баласы Абдулла

1864 жылы 8 қаңтарда мектептің салтанатты ашылуы өтті. Қазақ даласында оны «Қара шаңырақ», «Алғашқы қарлығаш» деп атады. Ыбырай Алтынсарин өзінің алғашқы «Кел, балалар, оқылық!" атты өлеңін жазды. Бұл өлең досы Н. И. Ильминскийге арналған мұрағат хатында жазылған және осы күнге дейін сақталған.

Осы үйде Ы.Алтынсарин 1883-1889 жылдары тұрған. Қостанай қаласы

Ы.Алтынсарин шәкірттерінің арасында

Қостанайдағы орыс- қазақ қыздар училищесінің оқушылары

Ильминскийдің естелігі

Орынбордағы алғашқы қазақ мектебінің ғимараты

Орынбордағы шегара комиссиясының үйі.

Мұнда 1859 – 60 жылдары Ы.Алтынсарин қызмет істеген

(В.В.Григорьевтің қарамағында аудармашы болған)

Ы.Алтынсаринның Қостанайдағы екі кластық училищенің оқушыларымен түскен суреті. 1889 жыл.

Ы.Алтынсарин атындағы Қостанай облыстық

мемориалды музейі

Қостанайдағы Ы. Алтынсарин мавзолейі

Ең алғашқы

мектептер

Ыбырай

Алтынсарин

( 1841 – 1889 )

ағартушы, педагог, ақын,

жазушы, этнограф, фольклоршы,

қоғам қайраткері

Ыбырай – жаңа үлгідегі ақын, әрі

сол кездегі Ресейде батыл

жаңалық жасап, “бұратана”

елдер үшін тың үлгідегі

мектеп ашушы. Қазақтың ең

алғашқы мәдениетті мектебін

жасаумен қатар, жазушылық пен

оқытушылықты аса шебер, өнерлі

түрде қабыстырушы.

Мұхтар Әуезов,

академик-жазушы

Ыбырай Алтынсариннің өз халқын оқуға ,

өнерге үндеуі, надандыққа, зұлымдыққа

қарсы шығуы, сол кездегі әлеумет

өміріндегі теңсіздіктің бетін ашып, өмір

шындығын көрсетуі, жастарды

жақсылыққа, адамгершілікке тәрбиелеуі

оның шығармашылығының халықтық

жағы десек, өзі қазақтың қазіргі

ержеткен проза жанрының және

балалар әдебиетінің ең алғашқы негізін

салушы болды.

Қажым Жұмалиев,

академик-ғалым, әдебиет зерттеушісі

Ыбырай Алтынсарин – қазақ

халқының мәдени,

экономикалық жағынан

дамуы жолында күресуші

көшбасшы.

Бекежан Сулейменов,

ыбырайтанушы, тарихшы ғалым

Ыбырай Алтынсариннің

“ Қазақ хрестоматиясын” жұрт

газет, журналдың орнына

пайдаланды, өйіткені ол кезде

мерзімді баспасөз жоқ еді.

Оның бұл кітабы әрі оқулық,

әрі көпшілікке арналған

публицистика және көркем

әдебиет шығармаларының

жинағы, халыққа әртүрлі білім беретін энциклопедияның рөлін

атқарды.

Қайыржан Бекқожин,

тарихшы ғалым, журналист

Ыбырай исі қазақ ұстазы еді,

Білімнің төрт құбыласын ұстап еді,

Тәңірім талабына хоштық берсе,

Ғарышға қанат байлап ұшпақ еді.

Отыншы Әлжанов,

Алашорда ақыны,

ағартушы-публицист,

халық мұғалімі

«Туған елге пайдалы іске қолдаң келгенінше үлес қосу — әрқайсымыздың міндетіміз»

Ыбырай Алтынсарин