Қазақтың ұлттық ойындарын дене шынықтыру пәнін де қолдану
Қазақтың ұлттық ойындарын дене шынықтыру пәнін де қолдану
Қазақтың ұлттық ойындарын дене шынықтыру пәнінде қолдану
Ұлттық ойындарды оқу және тәрбие үрдісінде пайдаланудың өзектілігі қоғамымыздың ірге тасын нығайту үшін бүгінгі жастарға үлгілі,өнегелі тәрбие беру – қазіргі міндеттердің бірі.
Оқушыда жалпы адамзаттық құндылықтармен адамның айналадағы дүниемен жеке тұлғалық қатынасын (этикалық, эстетикалық,адамгершілік тұрғысынан) тәрбиелеу мақсатын халқымыздың мәдени рухани мұрасының,салт-дәстүрінің озық үлгілерін оның бойына дарыту арқылы жүзеге асыруға болады.
Ата –бабамыз ойынды тәрбие құралы деп таныған.Ойынды сабақта қолдану оқушылардың ой-өрісін жетілдірумен бірге, өз халқының асыл мұраларын бойына сіңіріп,кейінгі ұрпаққа жеткізе білу құралы.Бірақ оны жүргізуге арналған нақты әдістемелік құралдар жоқтың қасы.Соның нәтижесінде қазіргі таңда тақырыптың өзектілігі туындап отыр.
Халық педагогикасының адам,отбасы,өскелең жас ұрпақты тәрбиелеу туралы арман-мақсаттарын,орныққан пікірлерін,ұсыныстарын қамтып,көрсететін педагогикалық идеялар мен салт-дәстүрлері өткен мен қазіргінің арасындағы байланысты көрсетеді.Ол тарихи даму барысындағы әлеуметтік мәні бар ақпаратта (білім,білік)т.б.,жиналып,ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады.
Халықтық педагогиканың ең бір көне тиімді құралдарының біріне ойын жатады.Ойын арқылы бала қоршаған ортаны өз бетінше зерделейді.Сөйтіп, өзінің өмірден байқағандарын іске асырып,қоршаған адамдардың іс-әрекетіне еліктейді.
Соның нәтижесінде өзі көрген жағдайларды отбасылық тұрмыс пен қызмет түрлерін жаңғыртады.Мәселен,қазақтың ұлттық ойындары: «Бәйге», «Көкпар», «Алтын сақа», «Ханталапай», «Қыз қуу», «Тоғызқұмалақ» сынды ойындар балалардың еңбекке деген қарым-қатынасымен қабілеттерін арттырады.
Ойын дегеніміз-адамның ақыл- ойын дамытатын,қызықтыра отырып,ойдан-ойға жетелейтін,тынысы кең,алысқа меңзейтін,қиял мен қанат бітіретін ғажайып дүние.
Көрнекті жазушы М. Әуезов: «Біздің халқымыздың өмір кешкен ұзақ жылдарында өздері қызықтаған алуан өнері бар ғой. Ойын деген менің түсінуімше көңіл көтеру, жұрттың көзін қуантып, көңілін шаттандыру ғана емес, ойынның өзінше бір ерекше мағыналары болған», - деп тегіннен - тегін айтпаса керек. Кеңес одағы кезіндегі ұлттық ойындардың маңызы мен қажеттіліктерін көрегендікпен қарастырған ғалым Б.Төтенаев «Қазақтың ұлттық ойындары» (Алматы, 1994) атты еңбегінде қазақ ойындарын бірнеше топқа бөліп ойын шарттарын жазып, жастар үшін тәрбиелік мәнін зерделеп, ойын білдірген.
Сабақта және тәрбиеде, яғни балабақшалар мен бастауыш мектептерде ұлттық ойынды ұтымды пайдаланған. Алдымен еңбекке баулу және дене шынықтыру пәндерінде оқушылардың өз бетімен жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру шаттары теориялық тұрғыдан негізделсе. Онда оқушылардың білімге деген құштарлығын арттыруға және халықтың асыл мұрасын бойына сіңіріп, ұлттық сананы қалыптастыруға болады.
Қазақтың белгілі ғалым-ағартушылары А. Құнанбаев, Ш. Уәлиханов, Ы.Алтынсарин халық ойындарының балаларға білім берудегі тәрбелік мәнін жоғары бағалап, өткен ұрпақтың дәстүрі мен салтын құрметтеп, адамдарың ойы мен іс – әрекетін танып түсінуге жастардың эстетикалық, адамгершілік ой талабының өсуіне оның атқаратын қызметін жоғары бағалаған. М.Жұмабаев ойындарды халық мәдениетінің бастау алар қайнар көзі, ойлау қабілетінің өсу қажеттілігі, тілдің, дене шынықтыру тәрбиесінің негізгі элементі деп тұжырымдайды. Ұлттық ойындар халық тәрбиесінің дәстүрлі табиғаттың жалғасы.
ХХ ғасырдың басында өмір сүрген этнограф М. Гуннер қазақтың ұлттық ойындарын былайша жіктейді:
Жалпы ойындар;
Қарсыласу мен күресу сипатындағы ойындар;
Ашық алаңқайдағы ойындар;
Қыс мезгіліндегі ойындар;
Демалыс ойындары;
Ат үстіндегі ойындар;
Аттракциондық-көрініс ойындар.
Қазақтың ұлттық қозғалыс ойындарын спорттық ойындардан ажыратып, алғаш рет бөліп қараған ғалым М. Гуннер қазақ ойындарына топтамалық жіктеу жасай отырып, ұлттық ойындарды оқу үрдісінде пайдалануға ұсыныс жасайды.
Соған сәйкес біздің мектепте дене шынықтыру сабақтарының мұғалімдері өздері жүргізіп жүрген сабақтарында қазақтың ұлттық ойындарының элементтерін молынан ендіру арқылы толымды жетістіктерге қол жеткізуде.
Мырзаханов Құдірет Қалдарбекұлы
Мырзабек Дүйсенов атындағы
№ 15 мектеп – лицейінің дене шынықтыру пәні мұғалімі
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Қазақтың ұлттық ойындарын дене шынықтыру пәнін де қолдану»
Қазақтың ұлттық ойындарын дене шынықтыру пәнінде қолдану
Ұлттық ойындарды оқу және тәрбие үрдісінде пайдаланудың өзектілігі қоғамымыздың ірге тасын нығайту үшін бүгінгі жастарға үлгілі,өнегелі тәрбие беру – қазіргі міндеттердің бірі.
Оқушыда жалпы адамзаттық құндылықтармен адамның айналадағы дүниемен жеке тұлғалық қатынасын (этикалық, эстетикалық,адамгершілік тұрғысынан) тәрбиелеу мақсатын халқымыздың мәдени рухани мұрасының,салт-дәстүрінің озық үлгілерін оның бойына дарыту арқылы жүзеге асыруға болады.
Ата –бабамыз ойынды тәрбие құралы деп таныған.Ойынды сабақта қолдану оқушылардың ой-өрісін жетілдірумен бірге, өз халқының асыл мұраларын бойына сіңіріп,кейінгі ұрпаққа жеткізе білу құралы.Бірақ оны жүргізуге арналған нақты әдістемелік құралдар жоқтың қасы.Соның нәтижесінде қазіргі таңда тақырыптың өзектілігі туындап отыр.
Халық педагогикасының адам,отбасы,өскелең жас ұрпақты тәрбиелеу туралы арман-мақсаттарын,орныққан пікірлерін,ұсыныстарын қамтып,көрсететін педагогикалық идеялар мен салт-дәстүрлері өткен мен қазіргінің арасындағы байланысты көрсетеді.Ол тарихи даму барысындағы әлеуметтік мәні бар ақпаратта (білім,білік)т.б.,жиналып,ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады.
Халықтық педагогиканың ең бір көне тиімді құралдарының біріне ойын жатады.Ойын арқылы бала қоршаған ортаны өз бетінше зерделейді.Сөйтіп, өзінің өмірден байқағандарын іске асырып,қоршаған адамдардың іс-әрекетіне еліктейді.
Соның нәтижесінде өзі көрген жағдайларды отбасылық тұрмыс пен қызмет түрлерін жаңғыртады.Мәселен,қазақтың ұлттық ойындары: «Бәйге» , «Көкпар», «Алтын сақа», «Ханталапай», «Қыз қуу», «Тоғызқұмалақ» сынды ойындар балалардың еңбекке деген қарым-қатынасымен қабілеттерін арттырады.
Ойын дегеніміз-адамның ақыл- ойын дамытатын,қызықтыра отырып,ойдан-ойға жетелейтін,тынысы кең,алысқа меңзейтін,қиял мен қанат бітіретін ғажайып дүние.
Көрнекті жазушы М. Әуезов: «Біздің халқымыздың өмір кешкен ұзақ жылдарында өздері қызықтаған алуан өнері бар ғой. Ойын деген менің түсінуімше көңіл көтеру, жұрттың көзін қуантып, көңілін шаттандыру ғана емес, ойынның өзінше бір ерекше мағыналары болған», - деп тегіннен - тегін айтпаса керек. Кеңес одағы кезіндегі ұлттық ойындардың маңызы мен қажеттіліктерін көрегендікпен қарастырған ғалым Б.Төтенаев «Қазақтың ұлттық ойындары» (Алматы, 1994) атты еңбегінде қазақ ойындарын бірнеше топқа бөліп ойын шарттарын жазып, жастар үшін тәрбиелік мәнін зерделеп, ойын білдірген.
Сабақта және тәрбиеде, яғни балабақшалар мен бастауыш мектептерде ұлттық ойынды ұтымды пайдаланған. Алдымен еңбекке баулу және дене шынықтыру пәндерінде оқушылардың өз бетімен жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру шаттары теориялық тұрғыдан негізделсе. Онда оқушылардың білімге деген құштарлығын арттыруға және халықтың асыл мұрасын бойына сіңіріп, ұлттық сананы қалыптастыруға болады.
Қазақтың белгілі ғалым-ағартушылары А. Құнанбаев, Ш. Уәлиханов, Ы.Алтынсарин халық ойындарының балаларға білім берудегі тәрбелік мәнін жоғары бағалап, өткен ұрпақтың дәстүрі мен салтын құрметтеп, адамдарың ойы мен іс – әрекетін танып түсінуге жастардың эстетикалық, адамгершілік ой талабының өсуіне оның атқаратын қызметін жоғары бағалаған. М.Жұмабаев ойындарды халық мәдениетінің бастау алар қайнар көзі, ойлау қабілетінің өсу қажеттілігі, тілдің, дене шынықтыру тәрбиесінің негізгі элементі деп тұжырымдайды. Ұлттық ойындар халық тәрбиесінің дәстүрлі табиғаттың жалғасы.
ХХ ғасырдың басында өмір сүрген этнограф М. Гуннер қазақтың ұлттық ойындарын былайша жіктейді:
Жалпы ойындар;
Қарсыласу мен күресу сипатындағы ойындар;
Ашық алаңқайдағы ойындар;
Қыс мезгіліндегі ойындар;
Демалыс ойындары;
Ат үстіндегі ойындар;
Аттракциондық-көрініс ойындар.
Қазақтың ұлттық қозғалыс ойындарын спорттық ойындардан ажыратып, алғаш рет бөліп қараған ғалым М. Гуннер қазақ ойындарына топтамалық жіктеу жасай отырып, ұлттық ойындарды оқу үрдісінде пайдалануға ұсыныс жасайды.
Соған сәйкес біздің мектепте дене шынықтыру сабақтарының мұғалімдері өздері жүргізіп жүрген сабақтарында қазақтың ұлттық ойындарының элементтерін молынан ендіру арқылы толымды жетістіктерге қол жеткізуде.
Мырзаханов Құдірет Қалдарбекұлы
Мырзабек Дүйсенов атындағы
№ 15 мектеп – лицейінің дене шынықтыру пәні мұғалімі
