Тері аурулары.Шынығу.Күн өткенде,Тері күйгенде және үсіген кезде көрсетілетін алғашқы көмек.

Тері аурулары.Шынығу.Күн өткенде,тері күйгенде және үсіген кезде көрсетілетін алғашқы көмек.

1.Өзінің жаны жоқ

Жандыға жабысып күн көрер

(тырнақ)

2.Газды да алмастырады,

Суды да бөледі.

Ыстық – суығыңды сезеді,

Күте білсең, аурудан да қорғайды.

(тері)

3.Жас кезінде қара орман

Жыл өткен сайын ағарған.

(шаш)

1.Терінің атқаратын қызметі

2.Тері қандай қабаттардан тұрады?

3.Тері түзілістерін атаңыз.

4.Май терінің қай қабатында орналасқан?

5.Шаш, тырнақты қалай күту керек?

6.Тері қандай ұлпалардан түзілген?

7 . Эпидермистің қалыңдығы.

8.Тері ауруының дәрігері қалай аталады?

9. Адам тер арқылы тәулігіне қанша литр су жоғалтады?

1.Ең жұқа тері көз қабақтарында болады.

2.Ең сезімтал тері ерінде

3.Ең қалың тері өкшеде

4.Тәулігіне теріден 20 грамм тер, май бөлінеді

5.Тәулігіне 0,5 литр су тері арқылы бөлінеді

6.1 грамм тер бөліну үшін 2,4 кДж жылу жұмсалады.

7.Адам терісінде 15000суық және 16000 жылу рецепторлары бар.

8.Адам шашы сабын көпіршігінен 500 есе, қылтамырлардан 5 есе, өрмекші торының жіпшелерінен 20 есе қалың болып келеді.

9. Әдетте бастағы шаш аптасына 3,5 мм-ге ұзарады

10.Әдетте тырнақ аптасына 2,5 мм-ге өседі

11.Тырнақтар қыс мезгіліне қарағанда жазда көп өседі

12.Қолдың тырнақтары аяқтың тырнақтарынан жылдам өседі.

Терінің құрылысы

Тері өте күрделі құрылысты мүше. Ересек адамдарда оның көлемі 1,5 – 2 м2 құрайды.

Әр түрлі аймақта әр түрлі қалыңдықты құрайды, шамамен 0,1 – 4 мм-ге дейін.

Арқаны, басты, жамбасты, алақан мен табанда қаптап тұрған тері көбірек қалыңдықты қамтиды, шамамен 4 мм,

ал қабақ терісі 10 есе жұқа (0,4 мм) болып келеді.

Семантикалық карта

Р\с

Терінің қабаттары

1.

Эпидермис қабаты

Дәнекер ұлпадан тұрады

2.

Дерма қабаты

Көп қабатты эпителий ұлпасынан тұрады

3.

Тері шелмайы қабаты (гиподерма)

Қалыңдығы 4 мм

4.

Мүйізді және өсуші қабаттардан тұрады

5.

Майлы қосылыстар көп болады

6.

Емізікшелі және торлы қабаттардан тұрады

7.

Атқаратын қызметіне байланысты қалыңдығы түрліше болады

+ +

+

+

+

+

+

+

Тері аурулары.Шынығу.Күн өткенде,тері күйгенде және үсіген кезде көрсетілетін алғашқы көмек.

Жүрек-қан тамырлар жүйесі.

• Барлық улы заттар адам ағзасына 21-23 сек. түседі.

Тамырлар спазмы 20-30 мин. аралығында сақталады.

Артерия өзінің эластикалық қасиетін жоғалтады ол жұқа, сынғыш болып келеді.

Ұзақ спазм тіндердің қоректенуінің бұзылуына алып келеді.

(қолдың , аяқтың саусақтары үйіп қалады, мұздайды, ағарады оны кейде ампутациялайды).

Тірі ағзаларда кездесетін паразитті саңырауқұлақтардың таралуы

• Өсімдіктің паразит саңырауқұлақтарының 10 мың түрі бар.
• Жануар паразит саңырауқұлақтарының– 400 түрі бар
• Тіпті адамға мысықтан жұғатын теріні зақымдайтын аспергил ,трихофития паразитті саңырауқұлақтар бар.

Аспергилл

Трихофития ( теміреткі )

Әр жуынғаннан кейін қолды ,аяқты жақсы құрғатып сүрту керек. Әр баланың қолын, бетін, аяғын сүртетін бөлек –бөлек сүлгілері болуға тиіс. Ортақ сүлгілер де инфекция көзі болып табылады. Гигиена талабын бірі апта сайын жылы сумен шомылып, іш киімдерін ауыстыру. Жатын төсек қаптарын әр бір екі апта сайын ауыстырып отыру керек.

Паразит саңырауқұлақтары адамды мүгедектікке әкеледі.

Паразит саңырауқұлақтардан қорғану жолдары

• Тазалықты сақтау.
• Біреудің аяқ киімін, киімін, тарағын, сүлгісін пайдаланба.
• Мысық, ит ұстасаң антибактериялды сабынмен қолыңды мұхият жу.
• Денеңде қызарған бөртпе байқалса дәрігерге көрін.

Паразит саңырауқұлақтармен күресу шаралары

• Тұқым себер алдында улы химикаттармен өңделуі керек.
• Саңырауқұлақтар жаңа өскінді де зақымдайды, сондықтан жаңа шыққан өскіндерді де улы химикатпен өңдеу керек (формалин).
• Саңырауқұлақ ауруларына төзімді сұрыптарды шығару.

Меланин - тері пигменті (түсі)

Шаштың құрылысы

Шаш – нәруызды заттардан:

кератиннен, күкірттен,

азоттан құралады.

Шаш түсі шаш түбіндегі кератинге байланысты

Аяқ-киім

Мысық

Тері ауруларын

жұқтыратындар

Төсек-орын

Ит

Сүлгі

Бүрге

Лас ыдыс

Тарақ

Бүргенің адам терісіне жұмыртқалауы

Адам бүргесі

Адам бүргесі оба қоздырғышын ауру адамнан сау адамға, ауру малдан сау малға таратады. Тұрғын үйлердегі бүргені құрту үшін инсектицидтер қолданады және тұрғын үй, қора-жай таза ұсталуы тиіс

Лейшманиоз  — Бұл аурулар Африкада, Үндістанда және Таяу Шығыс пен Оңтүстік Мексикада, Орталық Африкада ұшырасады. Инфекция адамды шаққан кезде жұғатын кішкене құм масасы арқылы адамнан адамға тарайды.

Аурудың кейбір түрлері организмнің ішіне зақым келтіреді.

Сүйел .  Сүйелдерді  терінің жұқпалы ауруларына жатқызады, онда теріде тығыз бұдырлы түйіндер шығады, олар көбінесе сұр түсті болып келеді. Бұл ауру көбінесе балалар мен жасөспірімдерде кездеседі, өйткені ауру қоздырғыштары жанасу арқылы жұғады.

Сүйелдерден арылу үшін үгілген сарымсақпен немесе пиязбен араластырылған балшықты жағуға болады. Бұл өсімдіктер бұрыннан сүйелдерді кетіретін халық емінде қолданылып келеді. Еттартқыштан өткізілген немесе үгілген сарымсақты ерітілген қой майымен және балшық ұнтағымен араластырып, күнделікті сүйелге жағып отырған. Ал пиязды бірнеше сағат уксуста ұстап, тек содан кейін ғана сүйелді ысқылайтын болған, сосын құрғақ балшықтың ұнтағын сеуіп, дәкемен байлап, түнге қалдырған. Егер сүйелдер жазда немесе күзде шықса, онда қышқыл алманың шырынын пайдаланған.

Тері ауруларын емдейтін балық – фундулюс . Анатолия, Турция, Дубайда

көптеп кездеседі. Ұзындығы – 2,5 – 10 см. Псориаз ауруын емдеу кезінде

тері қабыршағын, ашық жараны, өлі теріні жеп қоректенеді, әрі емдейді.

Күбіртке

Күбіртке   — саусақтағы тырнақ төбесінің ipіңдeп қабынуы. Бұл көбінесе жарақаттан, терінің бүлінген жеріне зиянды заттар мен бактериялардың түсуінен болады. Адам тырнақ алғанда етін жарақаттап алуы мүмкін. Оған микроб енсе, асқынады да, қызарып, іріңдей бастайды.  Саусақ ipің асқынғанда тамыр қуалайды, қолтық бeзi шошиды. Сондықтан жұмыс істегенде, қауіпсіздік ережелерін сақтап, колдың терісі сыдырылғанда, пышақ кескенде, дереу, йод, бриллиант көгін жағып, таза дәкемен байлап қойған жөн.

Қышыма қотыр

• Қышыма қотыр (чесотка) терінің жұқпалы ауруы. Оны тарататын қоздырғыш қышыма қотыр кенесі. Ол адамның терісіне жұққан бойда, өзіне орын "қаза" бастайды. Ұрғашысы сол өзі "мекендеген" тұсқа жұмыртқа салады. Үш-төрт күннен кейін онысы құртқа (личинка) айналады.

Қышыма қотыр қалай жұғады?

   Қышыма қотыры бар адаммен қарым-қатынас жасағанда, онымен төсек орынды, киім кешекті, орамалды сүлгіні, ысқыны (мочалка) т.б. заттарды бірге пайдаланғанда жұғады. Тиісті санитарлық тәртіп сақталмаса моншада, душта, жатақхана мен мейманханада да кышыма қотырға ұшырап қалуыңыз мүмкін.

Тері ауруларының 2009 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда, қабыршақты темiреткi (псориаз) Қостанай облысында 72,4 интенсивті көрсеткішімен 32,6%-ға өскен. Шығыс Қазақстан облысында 69,6 интенсивті көрсеткішімен 29,9%-ға өскен.

Ал 2010 жылдың ресми статистикасына жүгінсек, экзема 100 мың адамға шаққанда интенсивті көрсеткіші — 73,2, 2009 жылмен салыстырғанда 9,1%-ға өскен; саңырауқұлақ аурулары 100 мың адамға шаққанда интенсивті көрсеткіші — 23,9, 2009 жылмен салыстырғанда 8,0%-ға төмендеген; қабыршақты темiреткi (псориаз) 100 мың адамға шаққанда интенсивті көрсеткіші — 47,8, 2009 жылмен салыстырғанда 9,0%-ға өскен.

2010 жылы қабыршақты теміреткімен (псориазбен) Қазақстан бойынша ересек адамдар — 79,7 пайыз, 14 жасқа дейінгі балалар — 11,8 пайыз, 15-17 жас аралығындағы жасөспірімдер 8,5 пайызға ауырған.*

«Миға шабуыл»

1. Адам терісін автомобиль радиаторымен салыстыруға болама?

2.Адам ауырғанда дене қызуын қалай өлшейді, неге?

3. «Дене қызуы көтерілді » дегенді қалай түсінесіз?

4. Оңтүстік жылы жақта тұратын адамдар (өзбектер) неге жазда жылы шапан киеді?

5 Киім қандай болуы керек?

Қосымша хабар «Сіз білесіз бе?»

• Тәулігіне теріден 20 гр тері майы бөлінеді;
• Тәулігіне 0,5 л су және тер шығады;
• 1г тер бөліну үшін 2,4 к Дж жылу жұмсалады;
• 5 мин. Күнге күйгенде 4 стакан суды қайната алатын жылу сіңіріледі;
• адам терісінде 15000 суық,16000 жылу рецепторлары бар;
• Тердің құрамында 1,5 Na Cl және 98% су бар;
• Адам шашы сабын көпіршігінен 500 есе қалың, қылтамырдан 5 есе, өрмектен 20 есе қалың;
• тері ауруларын түсті аймақтық терапиямен ( цветозонотерапия) емдеуге олады: сары түс белсенді нүктелерді (аяқта) емдейді; қызыл түс «тілме» ауруын емдейді

«Веер»әдісі

« Қайсысы артық»

Мына жазылған ауру аттарының қайсысы тері ауруларына жатпайды?

1. Дерматит, қышыма, сүйел, диатез, таздану.

2. Герпес, экзема, бөрткен, гастрит, биттену.

3. Қызылша, теңге қотыр (псориаз)

Үйге тапсырма:

§ 55 оқу және қосымша мәліметтер жинау.

Бағалау